Page 32 - Fizik 11 - 1. Ünite - 1. Bölüm

KUVVET VE HAREKET

1.3. NEWTON’IN HAREKET YASALARI

Mekaniğin, kuvvet etkisi altında hareket eden cisimlerin hareket özelliklerini inceleyen bölümüne dinamik de-
nir. Bu bölümde kuvvet etkisinde gerçekleşen hareketler, Newton’ın Hareket Yasaları kullanılarak açıklanacaktır.
Bölüm boyunca ağırlık kuvveti G, ipte oluşan gerilme kuvveti T, tepki kuvveti N ve sürtünme kuvveti F sem-
s
bolleri ile gösterilecektir.

Bir cisme aynı anda birden çok kuvvet etki edebilir. Bu kuvvetlerin etkisinde cismin hareket edip etmeyeceği ve
hareket ederse sahip olacağı ivme ile ilgili bilgilere ulaşmak için Newton’ın Hareket Yasaları kullanılır. Newton’ın
birinci hareket yasasına göre bir cisme etkiyen net kuvvet sıfır ise cisim durgunsa durgun kalır, hareketli ise sabit
hızla hareketine devam eder. Cismin hızı değişmediği için ivmesi sıfırdır. Newton’ın ikinci hareket yasasına göre
bir cisme etkiyen net kuvvet sıfırdan farklı ise cisim net kuvvet yönünde ivme kazanır. Cismin kazanacağı ivme,
cisme uygulanan kuvvetle doğru orantılı; cismin kütlesi ile ters orantılıdır. Newton’ın üçüncü hareket yasasına
göre bir yüzeye dik olarak etkiyen net kuvvete karşılık eşit büyüklükte ve zıt yönde tepki kuvveti oluşur.

A) CİSİMLERE ETKİYEN NET KUVVET

Cisimler, birden çok kuvvetin etkisi altında hareket edebilir. Birden fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek başına yapan
kuvvete net kuvvet denir. Net kuvvet, kuvvetlerin bileşkesi alınarak bulunur ve F sembolü ile gösterilir.
net

a
a ortak
m F net m 1 m 2 F net

a) Tek kütleye uygulanan kuvvet ve kütlenin ivmesi b) Birden fazla kütleye uygulanan kuvvet ve kütlelerin ivmesi

Şekil 1.25: Cisimlere etki eden net kuvvet ve ivmenin yönü

m kütleli cisim F kuvvetinin etkisiyle a ivmesini kazanır (Şekil 1.25.a). Buna göre cismin ivmesi
net
F = m . a ifadesi kullanılarak bulunur.
net
Esnemeyen iplerle birbirine bağlanmış m ve m kütleli cisimler F kuvvetinin etkisiyle a ortak ivmesini kazanır
2
1
net
(Şekil 1.25.b). Aynı ivmeyle hareket eden birden çok cisim için F = m toplam . a ortak ifadesi kullanılır.
net
Ağırlık

m

m m a
m . g . sin α
m . g . cos a
a
G = m . g G = m . g G = m . g
a) Yatay düzlemde b) Düşey düzlemde c) Eğik düzlemde

Şekil 1.26: Farklı yüzeyler üzerinde duran cismin ağırlığının gösterimi

Bir cisme etkiyen kütle çekim kuvvetine ağırlık adı verilir ve ağırlığın yönü yerin merkezine doğrudur. Bir cismin
ağırlığının yatay, düşey ve eğik düzlemdeki gösterimi Şekil 1.26’daki gibidir. Cisimler, yer çekimi olan ortamlar-
da her zaman ağırlıklarının etkisindedir.

44