Page 3 - Fizik 12 | 1.Ünite

1. BÖLÜM: DÜZGÜN ÇEMBERSEL HAREKET

1.1.1. Düzgün Çembersel Hareket Nedir?

Görsel 1.1: Dönme dolap Görsel 1.2: Döner kavşak
Dönme hareketi denilince akla birçok örnek gelir. Lunaparktaki bir
dönme dolabın hareketi (Görsel 1.1), döner kavşağın çevresindeki
araçların yaptığı hareket (Görsel 1.2), saatin akrep ve yelkovanı ile
tekerleğin hareketi, elektronların çekirdek çevresindeki dolanımı, Dün-
ya’nın Güneş, Ay’ın Dünya çevresindeki dönüş hareketleri gibi... Ancak
her dönme hareketinin bir düzgün çembersel hareket olmadığını bilmek
gerekir.

Bir hareketlinin sabit bir eksen etrafında, eşit zaman aralıklarında eşit
yollar almasına ya da sabit bir nokta etrafında, sabit büyüklükte bir
hızla dönmesine düzgün çembersel hareket denir.

Düzgün çembersel hareket kavramının öğrenilmesi; uyduların, geze-
genlerin ve atom çekirdeği çevresindeki elektronların hareketlerinin
anlaşılmasına yardımcı olur.

Düzgün Çembersel Hareketle İlgili Kavramlar

Bir cismin düzgün çembersel hareket yapabilmesi için cisme, yönü L
sürekli merkeze doğru ve büyüklüğü değişmeyen bir kuvvet uygulan- F
malıdır. O merkezli çembersel bir yörüngede dolanan cisim, yörüngesi j
üzerindeki K ve L noktalarından geçerken cisme etki eden F büyüklü- j F
ğündeki kuvvetin gösterimi Şekil 1.1’deki gibidir.
O r K
Belirli zaman aralıklarında kendini tekrarlayan hareketlere periyodik
hareket denir. Dönme, titreşim veya düzgün çembersel hareket yapan
cisimlerin hareketleri de periyodik harekete örnek olarak verilebilir.
Şekil 1.1: Çembersel hareket yapan
Düzgün çembersel hareketin kavramları aşağıda verilmiştir. c�s�m
Periyot (T)

Düzgün çembersel hareket yapan bir cismin yörünge üzerinde bir tam
tur dönebilmesi için geçen süreye periyot denir. Periyot T sembolüyle
gösterilir, skaler bir büyüklüktür. SI (Uluslararası Birim Sistemi)’da
birimi saniyedir (s).

12. SINIF FİZİK 17