Page 46 - Fizik 12 | 1.Ünite

1. ÜNİTE: ÇEMBERSEL HAREKET

Dünya d yoğunluklu r yarıçaplı homojen bir küre olarak kabul edilirse
Dünya’nın kütlesi m = V⋅d = 4 $$π rd$ olur.
3
3
D
O Bulunan kütle değeri çekim ivmesi bağıntısında yerine konulduğunda
4 r $ π 3
$
g = Gm D = G $ 3 $ d $ = 4 $$π Gr d elde edilir.
$$
Çek�m �vmes� r 2 r 2 3
g
Sabit sayıların çarpımı k sabiti olarak alınırsa g = k⋅d⋅r bulunur.
Dünya’nın merkezinden yüzeye gidildikçe çekim ivmesi artar. Yüzeyde
r 0 r Uzaklık çekim ivmesi en büyük değerine ulaşırken Dünya yüzeyinden uzakla-
şıldıkça çekim ivmesi, Dünya’nın merkezine olan uzaklığın karesiyle
Şekil 1.25: Çek�m �vmes�n�n
Dünya’nın merkez�ne olan ters orantılı olarak azalır (Şekil 1.25).
uzaklığına bağlı değ�ş�m graf�ğ� Sıra Sizde - 15

Dünya’nın içinde bir A noktası, yüzeyde B
noktası ve dışında C noktası belirlenmiştir.
Buna göre A, B ve C noktalarındaki
çekim alanı kuvvet çizgilerinin yönlerini O
yandaki şekil üzerinde gösteriniz.

1.4.3. Kütle Çekim Potansiyel Enerjisi

Yerden belirli bir yükseklikte bulunan cisme etki eden yer çekimi kuvve-
tiyle cismin yer yüzeyine olan yüksekliğinin çarpımı yer çekimi potan-
siyel enerjisidir. Kütleler arasında oluşan kütle çekim kuvvetinin de
kütleler arasındaki uzaklıkla çarpımı kütle çekim potansiyel enerjisi
olarak tanımlanmaktadır. Kütleler arasındaki uzaklık azaldıkça kütle
çekim potansiyel enerjisi azalır.
Kütle çekim kuvvetinin etkili olduğu kütlelerden birinin bulunduğu
konumdaki toplam enerjisine bağlanma enerjisi denir. Kütlelerden
birinin bu çekim kuvvetinin etkisinden kurtulması için cisme verilmesi
gereken en küçük enerjiye de kurtulma enerjisi denir. Dünya çev-
resinde dolanan uydunun o yörüngede sahip olduğu enerji uydunun
bağlanma enerjisidir. Uydunun Dünya’nın çekim etkisinden kurtulması
için uyduya verilmesi gereken minimum enerji de kurtulma enerjisidir.

Sıra Sizde - 16

Dünya’dan uzaya fırlatılmaya hazırlanmış bir roket ve Dünya etrafında
Roket dolanan bir iletişim uydusu şekildeki gibi gösterilmiştir.
Uydu Buna göre

I. Roketin, Dünya’nın çekim alanından kurtulabilmesi için gerekli
enerjiye .............. denir.
Dünya II. İletişim uydusunun bulunduğu yörünge üzerinde sahip olduğu top-
lam enerjiye ............. denir.
III. İletişim uydusunun yörüngesinde dolanmasını sağlayan kuvvete
............. denir.
yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcüğü/söz-
cükleri yazınız.

60 12. SINIF FİZİK