Page 45 - Fizik 12 | 1.Ünite
P. 45
4. BÖLÜM: KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ
Türksat 1B ve 1C uzaya gönderilmiştir. Türkiye’nin şu an 6 aktif uydusu
mevcuttur. Türksat 3A, 4A (Görsel 1.23), 4B haberleşme alanında;
Göktürk 1, Göktürk 2 ve Rasat uyduları ise askerî alanda hizmet
vermektedir.
1.4.2. Kütle Çekim İvmesinin Bağlı Olduğu
Değişkenler
Her kütle bir kütle çekim alanı oluşturur. Dünya, oluşturduğu kütle
çekim alanıyla; yüzeyinde, içinde ve çevresinde bulunan cisimlere kütle
çekim kuvveti uygular. Bu kütle çekim kuvvetinin yönü daima Dünya’nın Görsel 1.23: Türksat 4A uydusu
merkezine doğrudur (Şekil 1.24).
Dünya yüzeyinden belirli bir yükseklikteki noktadan serbest bırakılan
küçük bir taş parçası Dünya merkezine doğru hareket eder ve Dünya
yüzeyine düşer. Bunun sebebi Dünya’nın taşa uyguladığı kütle çekim
kuvvetidir. Kütle çekim kuvveti Dünya’ya da uygulanmasına rağmen
Dünya’nın kütlesi taşın kütlesinden çok büyük olduğu için Dünya taşa m m A
doğru hareket etmez. D
Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda Dünya yüzeyindeki F Çek�m
belirli bir noktadan serbest bırakılan cisme etki eden net kuvvet Dün- r
ya’nın cisme uyguladığı kütle çekim kuvvetidir. Cisim bu kuvvet etki- m
siyle ivmeli hareket yapar. B F O
a
FNet = ma$ olduğuna göre G $ m D $ 2 m C = m C $ olur. Çek�m
d
2 bağıntısı ile ifade edilir.
Buradan cismin ivmesi a = G $ m D
d F Çek�m
m : Dünya’nın kütlesi
D
d : Cismin Dünya’nın merkezine olan uzaklığı
Şekil 1.24: Dünya yüzey�ndek�
Dünya’nın kütle çekim kuvveti etkisiyle cisimlere kazandırdığı bu (m ), �ç�ndek� (m ) ve dışındak� (m )
B
C
A
ivmeye kütle çekim ivmesi ya da yer çekimi ivmesi denir. Bağıntıda herhang� b�r c�sme uygulanan yer
görüldüğü gibi yer çekimi ivmesi cismin kütlesine bağlı değildir. Dün- çek�m� kuvvet�
ya’nın kütlesine ve cismin Dünya merkezine olan uzaklığına bağlıdır.
Yer çekimi ivmesi g sembolü ile gösterilir. Vektörer bir büyüklüktür.
SI’da birimi m 2 dir. m 2 aynı zamanda N ye eşittir.
s s kg
Dünya yüzeyindeki çekim ivmesi g = G $ m 2 D bağıntısıyla hesaplanır.
r
Bağıntıda bulunan r Dünya’nın yarıçapıdır. Yer çekimi ivmesinin büyük-
lüğü ortalama olarak g = 9,81 m 2 dir. Yalaşık olarak g = 10 m 2 olarak
s
s
kullanılır.
Sıra Sizde - 14
Dünya yüzeyindeki bir cisme etki eden kütle çekim kuvveti cismin ağır-
lığı olarak tanımlanır.
Bu bilgiden yola çıkarak kütle çekim ivmesini Dünya’nın yarıçapı
ve kütlesi ile ilişkilendirerek açıklayınız.
Çözüm
Çözüm
12. SINIF FİZİK 59
