Page 45 - Fizik 12 | 1.Ünite
P. 45

4. BÖLÜM: KÜTLE ÇEKİM KUVVETİ


            Türksat 1B ve 1C uzaya gönderilmiştir. Türkiye’nin şu an 6 aktif uydusu
            mevcuttur. Türksat 3A, 4A (Görsel 1.23), 4B haberleşme alanında;
            Göktürk  1,  Göktürk  2  ve  Rasat  uyduları  ise  askerî  alanda  hizmet
            vermektedir.
            1.4.2.  Kütle Çekim İvmesinin Bağlı Olduğu
                    Değişkenler

            Her kütle bir kütle çekim alanı oluşturur. Dünya, oluşturduğu kütle
            çekim alanıyla; yüzeyinde, içinde ve çevresinde bulunan cisimlere kütle
            çekim kuvveti uygular. Bu kütle çekim kuvvetinin yönü daima Dünya’nın   Görsel 1.23: Türksat 4A uydusu
            merkezine doğrudur (Şekil 1.24).
            Dünya yüzeyinden belirli bir yükseklikteki noktadan serbest bırakılan
            küçük bir taş parçası Dünya merkezine doğru hareket eder ve Dünya
            yüzeyine düşer. Bunun sebebi Dünya’nın taşa uyguladığı kütle çekim
            kuvvetidir. Kütle çekim kuvveti Dünya’ya da uygulanmasına rağmen
            Dünya’nın kütlesi taşın kütlesinden çok büyük olduğu için Dünya taşa   m              m A
            doğru hareket etmez.                                                 D
            Hava sürtünmelerinin ihmal edildiği bir ortamda Dünya yüzeyindeki              F Çek�m
            belirli bir noktadan serbest bırakılan cisme etki eden net kuvvet Dün-          r
            ya’nın cisme uyguladığı kütle çekim kuvvetidir. Cisim bu kuvvet etki-  m
            siyle ivmeli hareket yapar.                                             B  F   O
                                                    a
             FNet =  ma$  olduğuna göre  G $  m D $ 2 m C  =  m C $  olur.              Çek�m
                                          d
                                         2  bağıntısı ile ifade edilir.
            Buradan cismin ivmesi  a =  G $  m D
                                        d                                                         F Çek�m
            m : Dünya’nın kütlesi
              D
            d  : Cismin Dünya’nın merkezine olan uzaklığı
                                                                               Şekil 1.24: Dünya yüzey�ndek�
            Dünya’nın  kütle  çekim  kuvveti  etkisiyle  cisimlere  kazandırdığı  bu   (m ), �ç�ndek� (m ) ve dışındak� (m )
                                                                                          B
                                                                                                        C
                                                                               A
            ivmeye kütle çekim ivmesi ya da yer çekimi ivmesi denir. Bağıntıda   herhang� b�r c�sme uygulanan yer
            görüldüğü gibi yer çekimi ivmesi cismin kütlesine bağlı değildir. Dün-   çek�m� kuvvet�
            ya’nın kütlesine ve cismin Dünya merkezine olan uzaklığına bağlıdır.
            Yer çekimi ivmesi  g  sembolü ile gösterilir. Vektörer bir büyüklüktür.
            SI’da birimi   m 2  dir.   m 2  aynı zamanda   N   ye eşittir.
                       s      s                kg
            Dünya yüzeyindeki çekim ivmesi  g =  G $  m 2 D   bağıntısıyla hesaplanır.
                                                  r
            Bağıntıda bulunan r Dünya’nın yarıçapıdır. Yer çekimi ivmesinin büyük-
            lüğü ortalama olarak g = 9,81   m 2  dir. Yalaşık olarak g = 10   m 2  olarak
                                                                 s
                                        s
            kullanılır.
             Sıra Sizde - 14

            Dünya yüzeyindeki bir cisme etki eden kütle çekim kuvveti cismin ağır-
            lığı olarak tanımlanır.
            Bu bilgiden yola çıkarak kütle çekim ivmesini Dünya’nın yarıçapı
            ve kütlesi ile ilişkilendirerek açıklayınız.
                 Çözüm
                 Çözüm






                                                                                        12. SINIF FİZİK     59
   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49   50