Page 9 - Fizik 9 | 3.Ünite

3. YER DEĞİŞTİRME Meraklısın a
Bilgi
Bir hareketlinin ilk konumundan son konumuna doğru en kısa yol
boyunca çizilen yönlü uzaklığa yer değiştirme denir. Yer değiştirme Global konum belirleme
vektörel bir büyüklüktür. xD ile gösterilir. Yer değiştirmenin SI’daki sistemi (GPS) veya küresel
birimi metredir. Yer değiştirmenin matematiksel modeli konumlama sistemi adı ve-
rilen sistem, dünya üzerinde
konum belirlemesi yapar.
Yer değiştirme = Son konum – İlk konum
Konumlama GPS cihazı ile
uydular arasında düzenli,
D x = x son - x ilk kodlanmış konum bilgileri-
nin iletilmesiyle yapılır. İlk
şeklindedir. Başka bir ifade ile yer değiştirme, iki nokta arasında kurulduğunda asker� amaçlı
kullanılan bu sistem son-
yönlü, en kısa mesafedir.
Bir futbol sahasının orta noktası (O) referans noktası kabul edi- raki yıllarda sivil kullanıma
da açılmıştır. Bu sistemle
lebilir. A noktasından B noktasına kesikli çizgilerle gösterilen yoldan
haritacılık alanında mm
(Şekil 3.1.3) ulaşan futbolcunun ilk konumu x , son konumu x 2 ’dir. boyutlarında hatasız ölçüm
1
Kesikli çizginin uzunluğu futbolcunun aldığı yoldur. A noktasından yapılabilmektedir. Bazı ülke-
B noktasına çizilen vektör, yer değiştirme vektörüdür. Bu vektörün lerde GPS’e alternatif başka
uzunluğu ise futbolcunun yaptığı yer değiştirmenin büyüklüğünü ve- sistemler kullanmaktadır.
rir. Futbolcu A noktasına geri dönerse hareketine başladığı andan
itibaren yaptığı yer değiştirme sıfır olur.

D x
B
A x
x 1 O 2

Şekil 3.1.3: Futbolcunun yer değiştirme vektörü
örnek soru çözüm
A a) A konumundan B konu- A
43 m
muna gelen yayanın yürü- D x
B
düğü yolun toplam uzun- 33 m
10 m luğu x olmak üzere, 23 m
33 m B x =33 + 24 + 23=80 m olur. 24 m
19 m
b) A konumundan B konumuna gelen yayanın
23 m yaptığı yer değiştirme xD olmak üzere,
yer değiştirmenin büyüklüğü pisagor teore-
24 m minden hesaplanır.
Bir yaya, kuş bakışı görüntüsü yukarıda verilen A a = b +c 2
2
2
yolu izleyerek A konumundan B konumuna 10 m D x (D x) = (10) + (24) 2
2
2
ulaşıyor. Buna göre, 24 m B D
a) Yayanın katettiği yolun uzunluğu kaç met- x = 26 m olur.
redir? c) Harekete başladığı noktaya geri dönen
b) Yaya kaç m yer değiştirme yapmıştır? yayanın yaptığı yer değiştirmenin büyüklüğü
c) Yolcu, mavi çizgili yolu izleyerek A noktasına sıfır olur.
geri dönerse toplamda kaç metre yol almış Yayanın aldığı yol, yürüdüğü yolların topla-
ve kaç m yer değiştirme yapmış olur? mıdır. Buna göre yaya 152 m yol almıştır.

HAREKET VE KUVVET 113