Page 208 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 111
4. ÜNİTE : İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI > 4.2. Boylardan Devlete
Kavram : Kurultay
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı BİR ÜLKEYİ YÖNETMEK 20 dk.
Çalışmanın Amacı Kurultayın ülke yönetimi üzerindeki etkisini değerlendirebilme.

1. Yönerge: Aşağıda verilen kavram haritasını ve metni dikkate alarak soruları cevaplayınız.

Kurultay: İlk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclis.

KURULTAY

Başkanlığında toplanır. Toplantıya katılırlar. Üyelerine denilir. Görüşülen konulardır.

Kağan Hatun Toygun Siyasi
Hanedan Üyeleri Ekonomik
Boy Beyleri Hukuki
Askerî ve İdari Görevliler Askerî
Sosyal

KURULTAYLARDAN ÖRNEKLER
Hükümdar meclisten çıkan her kararı uygulamak mecburiyetinde olmadığı gibi mecliste uygun gö-
rülmeyen kararları uygulama hakkına da sahiptir. Hunların doğusunda bulunan Proto-Moğol Tunghu
Devletiʼnden gelen elçinin Mete’nin atını istemesi karşısında Mete, meclisi toplamış ve devlet ileri ge-
lenleri bu duruma karşı çıkmışsa da kendi kararını uygulayarak elçinin isteğini kabul etmiştir. Burda
Tunghu Devletiʼnin amacı Mete henüz zayıfken onu yok etmektir. Elçi, sonraki gelişinde devlete ait
bir toprak istemiş; devlet ileri gelenlerinin bu isteği kabul etmelerine rağmen Mete, “toprağın kendisi-
ne ait şahsi mülk değil, milletin malı ve devletin temeli” olduğunu söyleyerek karşı çıkmıştır.
Kök Türklerde devlet başkanlığı, yasama kurulu (toy) ve hükümet birbirinden farklı kurumlar olmakla
birlikte hükümdarlığı temsil eden kağan bütün iktidarı elinde bulunduruyordu. Kağan devlet başkanı,
başkumandan, meclis ve hükümet başkanı idi. Ancak bununla birlikte kağanın yetkileri sonsuz değil-
di. Örneğin Bilge Kağan’ın Kök Türk şehirlerinin surlarla çevrilmesi ve Budizm ile Taoizm’in ülkede
propaganda edilmesi şeklinde öne sürdüğü iki teklif, mecliste görüşülmüş ve uygun görülmemiştir.
Uygurlarda Kurultay, dirayetli ve kudretli devlet adamları arasından hükümdarı kendisi seçmiştir. Kül
Bilge Kağan öldürüldükten sonra yerine küçük kardeşinin tahta geçmesini buna örnek olarak verebi-
liriz. Tahta Kül Bilge Kağan’ın oğlu geçmesi gerekirken küçük kardeşin geçmesi üzerine devlet ileri
gelenleri bu taht değişikliğine müdahale etmiş ve yeni kağanı kardeşleri ile birlikte öldürmüşlerdir.
Tahta ise kurultay kararı ile Kül Bilge Kağan’ın oğlu çıkarılmıştır.

Aysel Erdoğan, İslamiyet’ten Önce Türk Devletlerinde Meclis Anlayışı: Toy, Kengeş, Kurultay Örneği
(Düzenlenerek alınmıştır.)

205