Page 210 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 9
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 112
4. ÜNİTE : İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI > 4.2. Boylardan Devlete
Kavram : Kurultay
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı TÜRK YÖNETİM ANLAYIŞINDA KURULTAY 20 dk.
Çalışmanın Amacı İlk Türk devletlerinde kurultayın yönetim anlayışındaki yerini ve önemini kavrayabilme.

Yönerge: Verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

TÜRK YÖNETİM ANLAYIŞINDA KURULTAY

Görsel 1: İlk Türklerde kurultay (temsilî)

Türk devlet teşkilatında kurultay (toy); siyasi, kültürel, hukuki ve ekonomik konularda genel kararlar
alan ve devlet yönetiminin temelini oluşturan en yüksek kuruluştu. Kağan Gök Tengri tarafından geniş
yetkilerle donatılmasına ve her konuda son sözü söyleme yetkisine sahip olmasına rağmen devlet işle-
rinde danışmaya önem verirdi. Siyasi, hukuki, askerî, ekonomik ve toplumsal konular, kağanın başkanlık
yaptığı kurultay denilen meclis toplantılarında görüşülüp karara bağlanırdı. Toy veya kengeş denilen
kurultaya, kağan, hanedan üyeleri, hatun, aygucı ve boy beyleri katılırdı. Kurultay genellikle yılda üç kez
toplanarak devlet işlerini görüşürdü. Kurultayın üyelerine “toygun” denilirdi. Kurultaya katılmak devlete
bağlılık ve kağanın meşruiyetini onaylamak anlamına gelirdi. Toplantıda bulunmamak ise isyan ve itaat-
sizlik olarak görülürdü.
Kurultay, kağanın seçimi veya görevden alınmasında da etkiliydi. Kağan, kurultayın doğal başkanıydı
ve kağanın olmadığı zamanlarda aygucı (başbakan) kurultaya başkanlık ederdi. Kurultaylarda alınan
kararlar halka duyurulurdu. Kurultay kararlarının uygulanmasını sağlamak ve takip etmek için buyruk-
lardan (bakan) oluşan bir ayukıya (hükûmet) ihtiyaç duyulmuştur. Çin kaynaklarında Hun, Kök Türk ve
Uygur Devletleri’nde görülen bu hükûmet sisteminden sıkça bahsedilmiştir. Yine Çin kaynaklarına göre
Kök Türk hükûmeti dokuz bakandan oluşmaktadır.

1. İlk Türk devletlerinde kurultayın varlığı, Türklerin yönetim anlayışları ile ilgili hangi çıkarımları elde
etmemizi sağlar?

207