Page 287 - Tarih 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
153 TARİH 9 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
6. ÜNİTE : TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ > 6.5. Büyük Selçuklu Devleti’nde Yönetim ve
Toplum Yapısı
Kavram : Melik
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı SELÇUKLULARDA HANEDAN ÜYESİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Büyük Selçuklu Devlet’i idarî yapılanmasında yer alan melikin anlamını ve önemini kavrayabilme.

Yönerge: Görselden ve metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Görsel 1

Devleti hânedanın ortak malı sayan Türk hâkimiyet anlayışına göre melik unvanı alan Selçuklu
şehzadelerine bir bölge veya şehir iktâ edilirdi, kendi ordusu olan melikler kendilerine verilen ara-
zilerden geçimlerini sağlarlardı. Şehzadeliği esnasında adına para bastıran, çeşitli seferlere katılarak
üstün başarı sağlayan Sultan Alparslan ve Melikşah gibi sultanlar meliklikleri döneminde iktidarın
en güçlü adayı olmayı başarıyor ve emirlerle halkın desteğini alarak sultan oluyorlardı. Türk-İslâm
devletlerinde kendilerine bir şehir veya bölgenin idaresi verilen hânedan mensuplarına da melik
unvanı verilmiştir. Melikler, tâbi oldukları imparatorluğun başşehrindekine benzer bir hükümet teş-
kilâtına sahiptiler; kendi vezirleri, hazineleri, kumandanları, askerleri, divan teşkilâtları vardı. İdare
ettikleri şehir ve bölgede halife, sultan ve kendi adına hutbe okutur, büyük sultanın izniyle sikke
bastırır, çeşitli devletlerle antlaşmalar ve ittifaklar yapabilirlerdi. Tâbi oldukları büyük sultan istedi-
ği zaman ona askerî yardımda bulunur veya ordularının başında büyük sultanın maiyetinde savaşa
katılırlardı. Aksine hareket eden melikler büyük sultan tarafından cezalandırılırdı. Sultan ve melik-
ler değiştikçe meliklerin hâkimiyet alanları yeni bir menşurla tasdik edilir veya yenilenirdi. Büyük
sultanlar hâkimiyet alâmeti olarak günde beş nevbet çaldırırken melikler günde en fazla üç nevbet
çaldırabilirdi. Büyük Selçuklu Hükümdarı Berkyaruk ile kardeşi Muhammed Tapar arasında yapılan
bir antlaşmada Berkyaruk’un sultan unvanıyla günde beş nevbet, Muhammed Tapar’ın ise melik
unvanıyla günde üç nevbet çaldırması kararlaştırılmıştı.
https://islamansiklopedisi.org.tr/melik, https://islamansiklopedisi.org.tr/sehzade maddelerinden düzenlenmiştir.

284