Page 13 - Felsefe 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri
P. 13
3 FELSEFE 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
İndeterminizm: İnsan, eylemde bulunurken tamamen özgürdür.
Otodeterminzm: İnsan, kendini gerçekleştirdiği ölçüde özgürdür. Kendini geliştirerek ve aklını kulla-
narak özgürlüğünün sınırını kendisi belirler.
5. Herkes için her zaman geçerli olan ahlak yasalarının var olduğunu düşünüyor musunuz? Neden?
Açıklama: Bu soruya verdiğiniz cevaplar ahlak felsefesinin “Evrensel bir ahlak yasası var mıdır?”so-
rusuna karşılık gelir. Evrensel ahlak yasasının varlığına ilişkin görüşler kısaca şöyledir:
Evrensel Ahlak Yasasının Varlığını Reddedenler Evrensel Ahlak Yasasının Varlığını Kabul Edenler
Anarşizm: İnsan, doğası gereği iyidir. Bu yüzden insanın Utilitarizm: Herkes için faydalı olan yasa olarak
özgürlüğünü sınırlayan ahlak yasaları gereksizdir. (Prou- kabul edilmelidir. (S. Mill, J. Bentham)
dhon)
Pragmatizm: Ahlak, bireye sağladığı fayda ölçüsünde Entiüsyonizm: Doğru eylemin ölçütü sezgidir.
değerlidir. Fayda kişiden kişiye değiştiği için evrensel bir Neyin iyi neyin kötü olduğu ancak sezgi ile kavranı-
ahlak yasası söz konusu değildir. (W. James, J. Dewey) labilir (H. Bergson)
Erdem Etiği: Evrensel ahlak yasasının ölçütü
Egoizm: İnsan doğası gereği bencildir. Her birey kendini bilgidir. Hiç kimse bilerek kötülük yapmaz. İnsan
merkeze koyduğu için insanların ortak bir yasada uzlaş- iyinin bilgisine doğuştan sahiptir. (Sokrates, Platon,
ması mümkün değildir. (T. Hobbes)
Fârâbî)
Ahlaksal Determinizm: Tanrı’nın koyduğu yasalara
Hedonizm: İnsan eylemlerinin amacı bireysel hazdır. uygun olan davranışlar iyi, uygun olmayan davra-
Haz veren şey iyidir. Haz, kişiden kişiye değişen öznel nışlar ise kötüdür. Özgürlük yalnızca Tanrı’ya aittir.
bir ölçüt olduğu için evrensel bir ahlak yasasından da söz İnsan, özgür olmadığını fark ederek tutkularından
edilemez. (Aristippos) arınmalı ve evrensel olan ahlak yasalarına boyun
eğmelidir. (B. Spinoza)
Egzistansiyalizm: İnsan ne olduğundan, nasıl davran- Ödev Etiği: Bir eylemin ahlaklılığı, iyiyi istemeye
ması gerektiğinden sorumlu olan özgür bir varlıktır. bağlıdır. İyiyi isteme bir ilkedir. İnsanın niyeti iyiyse
İnsana yol gösterecek evrensel bir ahlak yasası yoktur. (J. eyleminin sonucu ne olursa olsun o eylem iyidir. (I.
P. Sartre) Kant)
Nihilizm: İnsan, bağlanacağı değerleri özgürlük içinde
kendisi yaratmalıdır. (F. Nietzsche)
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Çalışma kâğıdındaki soruları öğrencilere ödev olarak veriniz.
12
