Page 46 - Felsefe 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FELSEFE 10 12

4. ÜNİTE: Felsefi Okuma ve Yazma
Konu Felsefi Okuma Yazma 20 dk.
Kazanımlar 10.4.1. Felsefi bir metni analiz eder.
Gerekli Materyaller: Çalışma kâğıdı

Yönerge Öğrencilerin aşağıda verilen açıklamaları inceleyip verilen metni okumaları ve ilgili soruları cevap-
lamaları sağlanır.

Felsefi Metin Analizi
✓ Herhangi bir ifadenin belirli bir düzen içinde yazılı olarak somutlaşmış hâline metin denir. Felsefi
metin, pek çok kurucu ögeden oluşur: Problem, kavram, iddia, karşı iddia, gerekçe, açıklama ve eleşti-
riler bunlar arasında öne çıkanlardır. Felsefi metnin ögelerinin kendi içinde tutarlı bir yapı sergilemesi
beklenir.

✓ Felsefi metin analizi, genel olarak o metni oluşturan ögeleri ayrıştırma ve aralarındaki ilişkileri orta-
ya koyma işlemidir.

Felsefi Metin Analizi İçin Öneriler
• Felsefi metin, kavram ve problemlere dikkat edilerek okunur.
• Felsefi metinde geçen temel görüşler bulunur.
• Felsefi metnin ana fikrine destek olan temel bileşenler anlamlarıyla beraber belirlenir.
• Felsefi metin, dil açısından incelenerek ifadelerin anlam kontrolü yapılır.
• Felsefi metindeki çıkarımlar mantık açısından incelenir. Bunların akıl ve mantık ilkeleriyle olan tutarlılığı
kontrol edilir.
• Temel görüşün ikna ediciliği ve sağlamlığı ortaya konur.

İNSAN RASYONEL OLABİLİR Mİ?

Kendimi hep bir rasyonalist olarak düşünürüm ve bana göre bir rasyonalist, insanların rasyonel olması-
nı isteyen kişidir. Rasyonellik günümüzde birtakım sert eleştirilere uğramış bulunuyor; öyle ki ne anla-
ma geldiğinin bilinmesi, bilinmesi durumunda da insanların elde edebilecekleri bir şey olup olmadığını
kestirmek zordur. Rasyonelliği tanımlama sorununun biri teorik, öteki de pratik olmak üzere iki yönü
vardır: Rasyonel düşünce nedir? Rasyonel davranış nasıldır? Faydacılık (pragmatizm) kanıların irrasyo-
nel olduğunu, psikanaliz de davranışların irrasyonel olduğunu vurgular. Bu iki yaklaşım çoğu kimseyi,
düşünce ve davranışların olumlu bir şekilde uyum gösterecekleri ideal bir rasyonelliğin var olmadığı
görüsüne yöneltmiştir. Bu da söyle bir sonuca yol açar görünmektedir: Eğer siz ve ben değişik kanılara
sahipsek bunu tartışmanın ya da tarafsız bir kişinin hakemliğine başvurmanın yararı yoktur. Yapabi-
leceğimiz tek şey, parasal ve askeri gücümüz ölçüsünde etkili konuşma, reklam ya da savaş yollarıyla
birbirimizle mücadele etmektir. Böyle bir bakış açısının çok tehlikeli, uzun dönemde ise uygarlık için
yok edici nitelikte olduğu kanısındayım. Bu nedenle rasyonellik idealinin, onu yok edeceği düşünülen
fikirlerden etkilenmediğini, düşünce ve yasama bir yol gösterici olarak eskiden taşıdığı bütün önemi
koruduğunu göstermeye çalışacağım. (Bertrand Russell-Sorgulayan Denemeler)

SORULAR
1. Metinde hangi felsefi kavramlar geçmektedir? Nedir?

2. Metinde hangi felsefi problemler ele alınmaktadır?

3. Metne göre rasyonel düşünmek toplumsal yaşamda neden gereklidir?

45