Page 10 - Kimya 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 10 3

2. ÜNİTE: Karışımlar
Konu Ayırma ve Saflaştırma Teknikleri 40 dk.
Kazanımlar 10.2.2.1. Endüstri ve sağlık alanlarında kullanılan karışım ayırma tekniklerini açıklar.
a. Mıknatıs ile ayırma bunun yanı sıra tanecik boyutu (eleme, süzme, diyaliz), yoğunluk (ayırma hunisi, yüzdürme), erime
noktası, kaynama noktası (basit damıtma, ayrımsal damıtma) ve çözünürlük (özütleme, kristallendirme, ayrımsal kristallen-
dirme) farkından yararlanılarak uygulanan ayırma teknikleri üzerinde durulur.
b. Karışımları ayırma deneyleri yaptırılır

1. Yönerge Endüstri ve sağlık alanlarında kullanılan karışım ayırma tekniklerini açıklar.

A) Mıknatıs İle Ayırma
Karışımlarda bulunan maddelerin mıknatıs tarafından çekilme özelliklerinin farklı olmasından yararlanılarak ay-
rılmasına mıknatıs ile ayırma denir. Demir, nikel ve kobalt elementleri mıknatıs tarafından kuvvetli bir şekilde
çekilir. Kâğıt endüstrisinde geri kazanım için toplanan kâğıtlar arasındaki demir, nikel, kobalt gibi metal parçaları
ayırmak için de mıknatıs ile ayırma yöntemi kullanılır.
B) Tanecik Boyutu Farkından Yararlanarak Ayırma
1. Eleme

Tanecik boyutları farklı kum-çakıl, un-kepek gibi katı-katı karışımlarını ayırmada kullanılan en basit yöntemler-
den biridir. Karışımlar, karışanların tanecik boyutuna uygun eleklerle bileşenlerine ayrılır.
2. Süzme

Heterojen katı-sıvı veya katı-gaz karışımlarında katı bileşenin tanecik boyutuna uygun süzgeç varsa karışımdaki
maddeleri ayırmak için süzme yöntemi uygulanır. Süzme işleminde katı bileşenin tanecik boyutuna uygun göze-
nekleri olan farklı süzgeçler veya filtreler kullanılabilir.
3. Diyaliz
Bir karışımda yer alan farklı boyutlardaki tanecikleri birbirinden ayırmak için kullanılan yöntemdir. Diyaliz, özel-
likle sağlık alanında kullanılır. Böbrek hastalarının belirli aralıklarla diyaliz makinesine bağlanması gerekir. Diyaliz
makinesinde kan, yarı geçirgen bir zardan geçirilir. Metabolik atık olan küçük moleküller zardan geçer ancak kan
plazmasının gerekli bileşenleri olan protein molekülleri, çok büyük olmaları nedeniyle zardan geçemediği için
kanda kalır.
C) Yoğunluk Farkından Yararlanarak Ayırma
1. Ayırma Hunisi

Birbiri içerisinde çözünmeyen ve yoğunlukları farklı olan sıvı-sıvı karışımlarının ayrılmasında ayırma hunisi kul-
lanılır. Yağ-su, su-karbon tetraklorür, benzin-su gibi karışımlar bu yöntemle ayrılır.
2. Yüzdürme

Katı-katı karışımlarından bir bileşenin uygun bir kimyasal madde ile yüzdürülerek veya batırılarak ayrılmasına
yüzdürme (flotasyon) denir. Kum ve talaş gibi yoğunlukları farklı katı-katı karışımları veya talaş-su gibi heterojen
katı-sıvı karışımları bu yöntemle bileşenlerine ayrılabilir. Madencilik sektöründe flotasyon, zenginleştirme yönte-
mi olarak kullanılır.
Ç) Erime Noktası Farkından Yararlanarak Ayırma
Erime noktaları farklı homojen katı-katı karışımlarını ayırmada kullanılır. Karışımları bu yöntemle ayırabilmek
için bileşenlerin erime noktaları arasındaki farkın büyük olması gerekir. Erime noktaları farkından yararlanarak
ayırma; endüstride, metallerin saflaştırılmasında, kurşun-kalay karışımı (lehim) gibi alaşımların bileşenlerine ay-
rılmasında kullanılır.
D) Kaynama Noktası Farkından Yararlanarak Ayırma
1. Basit Damıtma

Sıvıların önce buharlaştırılması sonra yoğunlaştırılarak saflaştırılmasına basit damıtma (basit destilasyon) denir.

9