Page 14 - Kimya 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 10 4

3. ÜNİTE: Asitler, Bazlar ve Tuzlar
Konu Asitler ve Bazlar 80 dk.
Kazanımlar 10.3.1.1. Asitleri ve bazları bilinen özellikleri yardımıyla ayırt eder.
10.3.1.2. Maddelerin asitlik ve bazlık özelliklerini moleküler düzeyde açıklar.

1. ASİTLER
Asit terimi, Latincede ekşi anlamına gelen “acidus” kelimesinden gelmektedir. Bazı meyvelere ekşi tadı yapılarında
bulunan asitler verir. Örneğin elmaya ekşi tat veren içerdiği malik asittir. Bazı üzümlerde tartarik asit, zeytinyağın-
da oleik asit, ekşimiş sütte laktik asit bulunur. Sirkenin yapısında asetik asit, limonun yapısında ise sitrik asit, doma-
tesin yapısında sitrik asit ve malik asit bulunur. Vücuda temas eden ısırgan otunun veya insanı ısıran bir karıncanın
acı vermesi salgıladıkları formik asitten kaynaklanır.

Asitlerin Genel Özellikleri
• Asitlerin tadı ekşidir.
• Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Mavi turnusol kâğıdının rengini kırmızıya çevirir.
• Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz oluşturur.
• Asitler aşındırıcı özelliğe sahiptir. Ciltle temas ettiklerinde yakıcı etki gösterir.
• Asitler karbonatlı bileşiklere etki ederek CO 2 gazı açığa çıkarır.
CaCO 3 (k) + 2HCl(suda) → CaCl 2(suda) + CO 2(g) + H 2O (s)
• Asitler bazı metallerle (Mg, Fe, Zn gibi) tepkimeye girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur.
2HCl (suda) + Zn(k) → ZnCl 2(suda) + H 2(g)
2. BAZLAR

Hardal, acı biber ve kek yapımında kullanılan kabartma tozu bazik özelliğe sahiptir. Bazlar sadece gıda maddeleri-
nin yapısında değil, günlük hayatta kullandığımız kireç, sabun, deterjan, çamaşır sodası, lavabo açıcı gibi madde-
lerin yapısında da bulunmaktadır.
Bazların Genel Özellikleri
• Bazların tadı acıdır.
• Bazlar ciltte kayganlık hissi oluşturur.
• Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Kırmızı turnusol kâğıdının rengini maviye çevirir.
• Bazlar asitler ile reaksiyona girerek nötralleşme tepkimesi verir.
• Bazlar amfoter metallerle (Al, Zn, Sn, Pb, Cr, Be) reaksiyona girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur.
3. ASİT VE BAZLARIN İNDİKATÖRLERE ETKİSİ

Renk değişimi yardımıyla ortamın asitliği ya da bazlığı hakkında bilgi veren organik boyar maddelere indikatör
(ayıraç) denir. Bitkilerden elde edilen indikatörlere doğal indikatör denir.
Fenolftalein, metil oranj, turnusol kâğıdı ve pH kâğıdı ise laboratuvar
ortamında kullanılan kimyasal indikatörlere örnektir. Turnusol kâğı-
dı asit çözeltisine batırılınca kırmızı, baz çözeltisine batırılınca mavi
bir renk alır. Turnusol kâğıdı nötr bir çözeltiye batırılırsa herhangi bir
renk değişimi olmaz.

Bir maddenin asitlik veya bazlık derecesini ölçmek için kullanılan
üzerine farklı indikatörler emdirilmiş özel test şeritlerine pH kâğıdı
denir. Şerit şeklindeki pH kâğıdı asit ya da bazlığı ölçülecek çözelti-
ye daldırılır. Çözeltinin asit ya da bazlık durumuna bağlı olarak pH
kâğıdında renk değişimi meydana gelir. Test şeridi pH kâğıdı kutu-

13