Page 15 - Kimya 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

4 KİMYA 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

sunun üzerindeki pH ölçeği ile karşılaştırılır ve ölçekte test kâğıdının rengine uygun bölge belirlenir. Bu bölgenin
pH değeri okunur. Böylece pH kâğıdı ile pH ölçümü yapılmış olur.
4. pH KAVRAMI
o
Maddelerin asitlik ve bazlık derecelerini kıyaslamak için kullanılan kavrama pH denir. 25 C sıcaklıkta asit çözel-
tilerinin pH değeri 0 ile 7 arasında, baz çözeltilerinin pH değeri 7 ile 14 arasındadır. Nötr çözeltilerin pH değeri
ise 7’dir. pH değeri 0’a yaklaştıkça çözeltinin asitliği, 14’e yaklaştıkça bazlığı artar. Günlük hayatta kullanılan birçok
tüketim maddesinin ambalajında pH değerleri bulunmaktadır. Bu değerlere bakarak maddelerin asit mi yoksa baz
mı olduğunu anlayabilirsiniz.
o
Bir çözelti 25 C sıcaklıkta
• pH = 7 ise nötr,
• pH < 7 ise asit,
• pH > 7 ise bazdır.
5. MOLEKÜLER DÜZEYDE ASİTLİK - BAZLIK

−
+
Su ortamında hidronyum (H 3O ) iyonu oluşturan maddeler asit, su ortamında hidroksit (OH ) iyonu oluşturan
maddeler ise bazdır. Bu tanımı 1887 yılında İsveçli kimyacı Arrhenius (Arhenus) yapmıştır. Asitlere örnek olarak
HCl, H 2SO 4, H 3PO 4, CH 3COOH, HBr, HF, HCN, HNO 3 verilebilir.
Aşağıdaki tepkimelerde asitlerin su ortamında H 3O+ iyonu oluşturduğu görülebilir.
+
−
HCI(s) + H 2O(s) → H 3O (suda) + CI (suda)
2-
+
H 2SO 4(s) + H 2O(s)→ 2H 3O (suda) + SO (suda)
4
−
+
HCOOH(s) + H 2O(s) ⇄ H 3O (suda) + HCOO (suda)
3-
+
H 3PO 4(s) + 3H 2O(s) ⇄ 3H 3O (suda) + PO (suda) şeklindedir.
4
Bir maddenin asit olabilmesi için yapısında H atomu bulunması gerekmez. Yapısında H atomu olmamasına rağ-
+
+
men oksijen yönünden sayıca zengin ametal oksitler, suda çözündüklerinde çözeltideki H (H 3O ) iyonu derişimini
artırdıkları için asit özelliği gösterir.
Bazı asit oksitlerin ve oluşturdukları asitlerin suda çözünme tepkimeleri aşağıda gösterilmiştir.
+
2-
CO 2(g) + 3H 2O(s) ⇄ 2H 3O (suda) + CO (suda)
3
+
SO 2(g) + 3H 2O(s) ⇄ 2H 3O (suda) + OS 2- (suda)
3
+
N 2O 5(g) + 3H 2O(s) ⇄ 2H 3O (suda) + 2ON - (suda)
3
–
Suda çözündüklerinde sudaki OH (hidroksit) iyonlarının sayısını artıran maddelere baz denir. Bütün baz çözelti-
−
+
lerinde ortamdaki OH iyonlarının derişimi, H iyonlarının derişiminden fazladır.
Bazı bazların suda çözünme denklemleri
+
−
NaOH(k) su Na (suda) + OH (suda)
+
−
KOH(k) su K (suda) + OH (suda)
+
−
Ca(OH) 2(k) su Ca (suda) + 2OH (suda) şeklindedir.
2
−
−
Yapısında OH grubu olmasına rağmen baz olmayan maddeler olabildiği gibi yapısında OH grubu olmayan ve
–
bazik özellik gösteren maddeler de vardır. Metal oksitler ve NH 3 (amonyak), yapılarında OH iyonu olmamasına
–
rağmen suda çözündüklerinde ortamdaki OH iyonlarının derişimini artırdıkları için baz özelliği gösterir.
−
NH 3(g) + H 2O(s) ⇄ NH 4(suda) + OH (suda)
+
−
CaO(k) + H 2O(s) → Ca (suda) + 2OH (suda)
2
+
−
CuO(k) + H 2O(s) ⇄ Cu (suda) + 2OH (suda)
2
−
+
Na 2O(k)+ H 2O(s) → 2Na (suda) + 2OH (suda)
14