Page 36 - Fizik 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

FİZİK 11
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11 6
2. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma
Konu 11.2.4. MANYETİZMA VE ELEKTROMANYETİK İNDÜKLENME 40+40 dk.
11.2.4.3. Üzerinden akım geçen iletken düz bir tele manyetik alanda etki eden kuvvetin yönünün ve şiddetinin bağlı
olduğu değişkenleri analiz eder.
Kazanımlar
Manyetik kuvvetin büyüklüğünün matematiksel modeli verilir, sağ el kuralının uygulanması sağlanır. Matematiksel hesap-
lamalara girilmez.
1. Yönerge https://nationalmaglab.org/education/magnet-academy/watch-play/interactive/lorentz-force ağ adresine bağ-
lanarak ilgili simülasyon çalıştırılır. Manyetik alan içinde ve üzerinden akım geçen telin hareketinin
öğrenciler tarafından incelenmesi sağlanır.

2. Yönerge Üzerinden akım geçen iletken düz bir tele manyetik alanda etki eden kuvvetin yönü ve şiddetinin bağlı
olduğu değişkenler açıklanır.
Görsel 1’deki gibi hazırlanmış bir düzenekte mıknatısın N ve S kutbunun arasında kalan tel yer çekiminin
etkisiyle düşey dengededir.

Görsel 1: Deney düzeneği
Anahtar kapatıldığı anda telin mıknatısların arasında kalan kısmı, Görsel 2.a’daki gibi mıknatıstan uzak-
laşacak şekilde hareket eder. Akımın yönü değiştiğinde ise telin mıknatısların arasında kalan kısmı,
Görsel 2.b’deki gibi mıknatısa yaklaşacak şekilde hareket eder. Manyetik alan içinde üzerinden akım geçen
telin hareketine sebep olan bu etkiye manyetik kuvvet denir

a) b)
Görsel 2: Akım geçen tele etki eden manyetik kuvvet
İletken telden geçen akımın yönü, pilin artı kutbundan eksi
kutbuna doğru; mıknatısın oluşturduğu manyetik alan yönü,
N kutbundan S kutbuna doğrudur. İletken tel, kendisine et-
kiyen manyetik kuvvet yönünde hareket eder. Manyetik alan
içinde üzerinden akım geçen tele etki eden manyetik kuvvetin
yönü sağ el kuralıyla bulunur. Görsel 3’te gösterilen bu kurala
göre başparmak akım yönünü, açık olan dört parmak manye- B
tik alan yönünü gösterecek şekilde tutulursa avuç içinin yönü
tele etkiyen manyetik kuvvetin yönünü gösterir.

Görsel 3: Sağ el kuralı

35