Page 48 - Fizik 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11 8

2. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma
Konu 11.2.5. ALTERNATİF AKIM 40 dk.
11.2.5.1. Alternatif akımı açıklar.
Kazanımlar 11.2.5.2. Alternatif ve doğru akımı karşılaştırır.
c) Alternatif akımın etkin ve maksimum değerleri vurgulanır.

1. Yönerge Alternatif akımın genel tanımı ve meydana gelişi açıklanır.
Zamanla yönü ve şiddeti değişen akıma alternatif akım denir. Alternatif akım iş ve ev ortamlarında ısıt-
ma, soğutma ve aydınlatmada; ayrıca elektrik motorları gibi elektronik cihazlarda kullanılır. Alternatif
akım, AC şeklinde kısaltılarak ifade edilir. Alternatif akım kaynakları, elektrik devrelerinde ~ sembolü
ile gösterilir.
Alternatif akım, manyetik akı değişimi ile indüksiyon akımı elde edilmesi ilkesine dayanır. Görsel 1'deki
gibi alternatif akım üretmeye yarayan araçlara alternatör denir. Bir alternatörün yapısındaki mıknatısla-
rın oluşturduğu manyetik alan içinde bulunan çerçevenin dönmesiyle mekanik enerji, elektrik enerjisine
dönüşür. Lenz Yasası gereği indüksiyon akımı kendisini oluşturan etkiye karşı koyacak yönde oluşur.
Bu nedenle, çerçeve periyodik olarak döndüğü sürece her yarım turda, üzerinde yönü ve şiddeti sürekli
değişen alternatif gerilim ve alternatif akım meydana gelir.

N
S

Görsel 1: Alternatör
Örnek Soru
Alternatif akımın
I. yönü ve şiddeti zamanla değişir.
II. bir frekansı vardır.
III. elde edilmesi manyetik akı değişimi ilkesine dayanır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
Cevap: I, II ve III.

2. Yönerge Alternatif ve doğru akımın karşılaştırılması yapılır.
Alternatif akım jeneratörlerinin elektrik üretim verimi, doğru akım jeneratörlerine göre çok büyüktür.
Hidroelektrik, termik veya nükleer santrallerde üretilen elektriğin uzak mesafelere iletilmesinde alternatif
akımdaki enerji kayıpları, doğru akıma göre çok daha azdır. Bu özelliği sayesinde alternatif akım, elektrik
akımının uzak mesafelere iletilmesini kolaylaştırır. Alternatif akım motorlarının maliyeti de doğru akım
motorlarına göre çok düşüktür ve bu motorlar çok bakım gerektirmez. Bunun yanında doğru akımın da
avantajlı olduğu durumlar vardır. Alternatif akım ile elektroliz olayı ve akü şarjı yapılamaz. Güneş ener-
jisi sistemlerinde kullanılan güneş pillerinden sadece doğru akım elde edilebilmektedir. Doğru akımın
depo edilmesi ve taşınması alternatif akıma göre daha kolaydır. Doğru akım motorlarında gerilim sabit
olduğundan devir ayarı ve düzenliliği alternatif akım motorlarına göre daha kolay yapılmaktadır. Aynı
gerilim altında doğru akım, alternatif akıma göre can güvenliği açısından daha az tehlikelidir.

Doğru akım motorlarının kullanıldığı yerlerde alternatif akım, doğru akıma çevrilerek kullanılabilmek-
tedir. Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi cihazlar direkt olarak alternatif akımla çalış-
malarına rağmen televizyon, radyo, uydu alıcısı gibi çoğu elektronik cihaz buna uygun değildir. Bu tür
cihazlarda prizden gelen alternatif akımı doğru akıma çeviren ve doğrultucu olarak isimlendirilen dev-
reler bulunur. Ütü gibi ısıtıcılar ise hem doğru hem de alternatif akımla çalışabilir.

47