Page 46 - Fizik 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri
P. 46
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11 7
Öz-indüksiyon akımı, anahtarın kapatılması anından itibaren devre akımına karşı koyacak yöndedir. An-
cak bir süre sonra devredeki akım sabit bir değere ulaşır. Devreden geçen akımın sabit olması, akım ma-
karasının merkezindeki manyetik alanın da sabit olması ve manyetik akıda değişim olmaması anlamına
gelir. Manyetik akıda değişim olmadığından öz-indüksiyon akımı sona erer.
Devredeki anahtar açıldığı anda devre akımı azalır. Bu sırada akım makarasının merkezindeki manyetik
alan ve dolayısıyla manyetik akı azalır. Lenz Kanunu’na göre azalan bu manyetik akıyı arttırmak için akım
makarası üzerinde bir öz-indüksiyon akımı olur. Bu öz-indüksiyon akımının oluşturacağı manyetik alan
sağ tarafa doğru olur. Sağ el kuralı uygulanarak oluşan öz-indüksiyon akımının 1 yönünde olduğu bulu-
nur.
Örnek Soru
Şekil I'deki reosta sürgüsü ok yönünde hareket ettiğinde K bobininde oluşan indüksiyon akımı ile
Şekil II'deki L bobininde oluşan öz-indüksiyon akımlarının yönü nedir?
K L
Şekil I Şekil II
Cevap: Reosta ok yönünde çekildiğinde K bobin devresindeki direnç artar. Direncin artması, Ohm Yasası'na göre, devreden geçen akım şidde-
tinin azalmasına neden olur. Bobinden geçen akım şiddeti azaldığından bobinin içindeki manyetik alan şiddeti, dolayısıyla manyetik akı azalır.
Lenz Yasası'na göre K bobinin içinde aynı yönlü manyetik alan oluşturacak şekilde 4 yönünde öz-indüksiyon akımı oluşur.
L bobininde ise K’nin oluşturduğu manyetik alan şiddetinin azalması nedeniyle yine Lenz Yasası'na göre, L bobininden geçen manyetik akıyı
arttıracak şekilde 2 yönünde indüksiyon akımı geçer.
K L
B B
K L
Şekil I Şekil II
45
