Page 44 - Kimya 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 11 12

6. ÜNİTE: Kimyasal Tepkimelerde Denge
Konu Asit ve Bazların Ayrışma Denge Sabitleri ve İyonlaşma Yüzdeleri 80 dk.
Kazanımlar 11.6.3.4. Asitlik/bazlık gücü ile ayrışma denge sabitleri arasında ilişki kurar.
Gerekli Materyaller: Çalışma kâğıdı

1. Yönerge Aşağıdaki bilgiler öğrencilerle paylaşılır.
Kuvvetli asit ve bazlar suda %100 iyonlaştığı varsayıldığından iyonlaşma denge sabitleri çok büyüktür.
Bu nedenle bir asit veya baz için iyonlaşma sabiti verilmiyorsa bu asit veya baz kuvvetli olarak kabul
edilir. İyonlaşma tepkimeleri tek yönlü ok işareti (→) ile gösterilir. HCl, HNO 3 , H 2 SO 4 gibi asitler kuv-
vetli asit, NaOH, KOH, Ca(OH) gibi bazlar kuvvetli bazlardır.
2
HCl(suda) → H (suda) + Cl (suda)
−
+
NaOH(suda) → Na (suda) + OH (suda)
−
+
Zayıf asit ve bazlar suda %100 iyonlaşmaz. Suda farklı derecede iyonlaştıklarından birbirlerine göre
kuvvetlilikleri önemlidir. Zayıf asit ve bazların iyonlaşma tepkimeleri denge tepkimeleridir ve çift
yönlü ok işareti (⇌) ile gösterilir. HF, CH 3 COOH, HCN gibi asitler zayıf asit, NH 3 , Mg(OH) ,
2
C 6 H 5 NH 2 gibi bazlar zayıf bazdır.
Bir değerli zayıf asit HA ise suda iyonlaşma dengesi
HA(suda) + H 2 O(s) ⇌ H 3 O (suda) + A (suda) şeklinde yazılır.
+
−
Daha sade aşağıdaki gibi yazılır.
HA(suda) ⇌ H (suda) + A (suda)
−
+
Bir zayıf asit için iyonlaşma denge ifadesi
[H 3 O ][A] [H ][A]
+
+
K = yada K = şeklindedir.
a [HA] a [HA]
Zayıf bir asidin iyonlaşma denge sabiti “K ” ile gösterilir. Belirli bir sıcaklıkta, HA asidinin kuvveti ni-
a
cel olarak denge sabitinin K ’nin büyüklüğü ile ölçülür. Denge sabiti K büyüdükçe asidin kuvveti artar.
a
a
Bir değerli zayıf baz BOH’ın suda iyonlaşma dengesi
+
BOH(suda) ⇌ B (suda) + OH (suda) şeklindedir.
−
Bir zayıf baz için iyonlaşma denge ifadesi
[B ][OH ]
+
−
K = = şeklindedir.
b [BOH]
Zayıf bir bazın iyonlaşma denge sabiti “K ” ile gösterilir. Belirli bir sıcaklıkta, BOH bazının kuvveti
b
nicel olarak denge sabitinin K ’nin büyüklüğü ile ölçülür. Denge sabiti K büyüdükçe bazın kuvveti
b
b
artar.
Konjuge asit ve konjuge baz iyonlaşma sabitinin çarpımı Ksu sabitini verir.
K K = Ksu
b
a
Asit ne kadar kuvvetli ise (daha büyük K ) konjuge bazı o kadar zayıftır (daha küçük K ) veya tam tersi
a
b
de geçerlidir.
Örneğin CH 3 COOH’in konjuge bazının (CH 3 COO ) K değerini hesaplamak için zayıf asit olan
−
b
CH 3 COOH’in K değeri eşitlikte yerine konur. (CH 3 COOH için K = 1,8.10 )
−5
a
a
K K = K ⇒1,8.10 . K = 1.10 ⇒ K = 5,6.10 −10
−5
−14
b
su
b
b
a
2. Yönerge Aşağıdaki örneklerin öğrenciler tarafından çözümü sağlanır.
Örnek: Zayıf asit olan metanoik asitin suda iyonlaşması
HCOOH(suda) ⇌ HCOO¯(suda) + H (suda) şeklindedir.
+
Buna göre asitlik denge (K ) sabitini yazınız.
a
[HCOO][H ]
+
Cevap: K =
a [HCOOH]
43