Page 40 - Kimya 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 11 11

6. ÜNİTE: Kimyasal Tepkimelerde Denge
Konu Brönsted-Lowry Asit-Baz Tanımı ile Katyon ve Anyonun Asit-Baz Özelliği 80 dk.
Kazanımlar 11.6.3.2. Brönsted-Lowry asitlerini/bazlarını karşılaştırır.
11.6.3.3. Katyonların asitliğini ve anyonların bazlığını su ile etkileşimleri temelinde açıklar.
Gerekli Materyaller: Çalışma kâğıdı

1. Yönerge Aşağıdaki bilgiler öğrencilerle paylaşılır.
Arrhenius (Arhenyus) asit baz tanımına göre sulu çözeltilerine hidronyum iyonu (H 3 O veya H ) vere-
+
+
-
bilen maddeler asit, hidroksit (OH ) iyonu verebilen maddeler bazdır. Arrhenius’un bu tanımı sadece
sulu çözeltilerin asit bazlığını açıklayabildiği ve SO 2 , CO 2 ve NH 3 gibi maddelerin asit veya bazlığını
açıklayamadığı için dar kapsamlıdır. Brönsted (Bornsted) ve Lowry (Lovri) daha genel bir asit baz tanı-
mıyla Arrhenius tanımındaki eksiklikleri gidermişlerdir.
Brönsted-Lowry tanımı bir asit baz tepkimesinde H iyonlarının aktarımına dayanır. H iyonu bir
+
+
proton (elektronunu kaybetmiş hidrojen atomu) olduğundan Brönsted-Lowry tanımı proton verici ve
proton alıcı fikrine dayanır.
Brönsted-Lowry’e göre proton veren madde asit, proton alan madde bazdır.
Asit: proton (H iyonu) verici
+
Baz: proton (H iyonu) alıcı
+

Bu tanımdan hareketle yapısında H iyonu içermeyen maddelerin asitliği, OH iyonu içermeyen
−
+
maddelerin bazlığı açıklanmıştır.
HCl(suda) + H 2 O(s) → H 3 O (suda) + Cl (suda) tepkimesine göre HCl çözeltide suya proton verdiği için
−
+
asittir.
Bu tanım aynı zamanda içeriğinde OH¯ iyonları içermeyen (NH 3 , CaO, MgO gibi ) bazlar için de geçer-
lidir.
NH 3 (suda) + H 2 O(s) ⇌ NH 4 (suda) + OH¯(suda) tepkimesine göre NH 3 sudan proton aldığı için bazdır.
+
2. Yönerge Aşağıdaki örneklerin öğrenciler tarafından çözümü sağlanır.

Örnek: HCOOH (metanoik asit) bileşiğinin suda çözünme denklemi
HCOOH(suda) + H O(s) ⇌ HCOO (suda) + H 3 O (suda) şeklindedir.
−
+
2
Buna göre proton veren ve alan maddeleri belirleyiniz.
Cevap: Proton verenler HCOOH ve H 3 O , proton alanlar H 2 O ve HCOO −
+

Örnek: HCN(suda) + H 2 O(s) ⇌ H 3 O (suda) + CN (suda) denkleminde asit ve baz özelliği gösteren
+
−
maddeleri belirleyiniz.

Cevap: Asitler HCN ve H 3 O bazlar H 2 O ve CN −
+

39