Page 43 - Kimya 10 - Elazig

 2. BÖLÜM: AYIRMA VE SAFLAŞTIRMA TEKNIKLERI

Çözünürlükleri birbirinden farklı maddeler kristallendirme yöntemiy-
le birbirinden ayrılabilir. Kristallendirme, katı maddelerin yapılarında
bulundurdukları safsızlıklardan arındırılması için de uygulanır. Katı
maddeyi safsızlıktan ayırmak için önce uygun çözücü seçilir. Bu yönte-
min doğru sonuç vermesi için çözücünün kristallendirilecek maddeyle
kimyasal tepkime vermemesi, zehirli olmaması ve safsızlıkları çözme-
mesi gerekir. Ayrılması istenen madde sıcak çözücüde çözüldükten
sonra safsızlıklardan arındırılmak için süzülür ve süzüntü soğutularak
madde kristallendirilir.

Ayrımsal Kristallendirmeyle Ayırma
Maddelerin çözünürlükleri farkından yararlanılarak yapılan ayırma yön-
temidir. Aynı sıvıda çözünebilen iki ya da daha fazla katının sıcaklıkla
çözünürlüklerinin farklı olmasından yararlanılarak yapılan ayırma işle-
mine ayrımsal kristallendirme denir.

Ayrımsal kristallendirme, çözünmesi genellikle endotermik (ısıalan) ve
ekzotermik (ısıveren) olan iki katıyı ayırmada kullanılır. Örneğin, suda
iyi çözünen KNO ve Ce (SO ) tuzlarının oluşturduğu karışım bu yön-
2
3
4 3
temle ayrılabilir. Bu tuzların çözünmesiyle oluşmuş homojen karışım
ısıtıldığında çözünmesi ekzotermik olan Ce (SO ) katı olarak çöker ve
2
4 3
süzülerek karışımdan ayrılır. Karışım soğutulursa KNO katısı çöker ve
3
süzülerek karışımdan ayrılır. Bu yöntemde seçilecek çözücünün karışı-
mı oluşturan maddelerle kimyasal tepkime vermemesi gerekir.
Deniz suyundan sofra tuzu elde edilmesinde ayrımsal kristallendirme
yönteminden yararlanılır.
V Video Billi
Yoğunluk Farkıyla Ayırma

Yoğunluk; katı, sıvı ve gaz maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
Maddelerin yoğunluklarının farklı olmasından yararlanılarak karışım-
lar bileşenlerine ayrılabilir. Yoğunluk farkı yardımıyla yapılan başlıca
ayırma yöntemleri, ayırma hunisi yardımıyla ayırma ve yüzdürmedir
(flotasyon). Yoğunluk Farkından
Yararlanarak Ayırma
Ayırma Hunisiyle Ayırma

Sıvı-sıvı heterojen karışımları ayırmada kullanılan yöntemdir.
Özkütleleri birbirinden farklı olan ve birbiri içerisinde çözünmeyen sıvı
karışımların ayrılmasında ayırma hunisi kullanılır (Görsel 2.27).

Ayırma hunisi, üstünde cam ya da plastik kapağı olan ve altında musluk
bulunan camdan yapılmış bir laboratuvar malzemesidir. Birbiri içeri-
sinde çözünmeyen ve yoğunlukları farklı olan sıvılar ayırma hunisi-
ne konulup bir süre bekletildiğinde yoğunluğu büyük olan sıvı huni-
nin altında, yoğunluğu küçük olan sıvıysa üstte kalarak faz oluşturur. Görsel 2.27: Ayırma hunisi
Musluk açılarak yoğunluğu büyük olan sıvı faz çizgisine kadar topla-
ma kabına aktarılır. Örneğin, zeytinyağı-su karışımı ayırma hunisiyle
ayrılabilir. Suyun yoğunluğu zeytinyağından büyük olduğu için ayırma
hunisinde su altta birikir ve musluk yardımıyla başka bir kaba alınarak
zeytinyağından ayrılır.

10. SINIF KIMYA 121