Page 6 - Kimya 10 | 4.Ünite

Kimya Her Yerde

H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 O
CH 3 C C C C C C C C O C C C C C C
C C C C C C C C Na + CH 3 C C C C C S O Na +
H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2 H 2
O H 2 H 2 H 2 H 2 H 2
O
Sabun Deterjan
Bitkisel veya hayvansal yağların NaOH veya Petrol türevlerinin çeşitli kimyasallarla tep-
KOH gibi kuvvetli bazlarla tepkimesi sonucu elde kimesinden toz, sıvı ya da jel (krem) olarak
edilen yağ asidinin tuzuna sabun denir. Bu ola- elde edilen kimyasal maddelere deterjan denir.
ya sabunlaşma denir. Tepkimede NaOH kullanı- Deterjanlar temizlik ve arıtma için kullanılır.
lırsa katı sabun, KOH kullanılırsa sıvı sabun (arap Deterjan da sabun gibi tuz yapısındadır.
sabunu) elde edilir. Deterjanların Genel Özellikleri
Sabunların Genel Özellikleri 1. Eldesinde petrol türevleri kullanılır.
1. Eldesinde bitkisel ya da hayvansal yağlar
2. Doğada kolaylıkla parçalanmaz.
kullanılır.
3. İnsan vücüduna zararlı etkileri vardır.
2. Doğada kolaylıkla parçalanır.
4. Toprak ve su kirliliğine neden olur.
3. İnsan vücuduna zararlı etkileri yoktur.
5. Sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum
4. Toprak ve su kirliliğine neden olmaz.
gibi iyonlarla çökelek oluşturmadıkları
5. Sert sulardaki kalsiyum ve magnezyum için sert sularda da temizleme özellikleri
gibi iyonlar ile çökelek oluşturduğu için gösterir.
temizleme özellikleri azalır.
6. Tekstil ürünlerini sabuna göre daha çok
6. Tekstil ürünlerini fazla yıpratmaz. yıpratır.

Sabun ve deterjanların ortak özelliği kirlere etki etmeleridir. Kir vücutta veya herhangi bir yüzeyde olu-
şan istenmeyen maddelerin genel adıdır. Kirler toz, toprak, kil, kum gibi anorganik maddelerden oluşabi-
leceği gibi, yağ ve apolar organik maddelerden de oluşabilir. Anorganik kirler suda çözünerek kolaylıkla
yüzeyden uzaklaştırılırken organik olanlar, sabun ve deterjan gibi organik kısım içeren yüzey aktif madde-
lerle uzaklaştırılır.
Sabun ve deterjanın kirleri nasıl temizlediği Görsel 4.1.3ʼte gösterilmiştir.

Sabun
molekülü

Kir
Yüzey
Sabun veya deter- Sabun veya deterjan Kir sabun veya de- Sabun veya deterjan Kir ortamdan çözelti-
jan suyun içinde molekülünün apolar terjan molekülünün moleküllerinin polar ye geçerek yüzeyden
çözünür. (hidrofob) kısmı kire hidrofob kısımları (hidrofil) kısımları uzaklaştırılır. Böylece
etki eder. tarafından çevrelene- suyla etkileşir. temizlik tamamlanır.
rek hapsedilir.
Görsel 4.1.3: Sabun ve deterjanın kire etkisi

Kişisel temizlikte kullanılan şampuan, diş macunu, katı sabun, sıvı sabun ve hijyen amaçlı kullanılan çama-
şır suyu ve kireç kaymağı dışında bir ürünü seçiniz. Ürünün içinde bulunan ham maddeleri, katkı madde-
lerini araştırarak bu kimyasalların fayda ve zararlarıyla ilgili bir sunu hazırlayınız. Seçtiğiniz ürünlerden
hangisini okulunuz laboratuvarında üretebileceğiniz konusunda arkadaşlarınızla beyin fırtınası yapınız.
Arkadaşlarınızla iş birliği yaparak kararlaştırdığınız maddeyi üretmek için çalışma planı oluşturunuz.

181