Page 47 - Kimya 11 | 6.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Denge
TUZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Çözünme-çökelme tepkimelerinde çözünürlüğü etkileyen faktörler-
den en önemlileri sıcaklık ve ortak iyon etkisidir.
Sıcaklık
Katıların çözünürlüğü genelllikle endotermik olduğundan sıcaklık
arttıkça tuzların suda çözünmeleri de artar. İyonik bir katı suda çözün-
düğünde maksimum düzensizlik artar. Sıcaklık artışı endotermik tep-
kimelerde çözünmeyi artırırken ekzotermik tepkimelerde çökelmeyi
artırır.
o -9
Örneğin 15 C'ta PbI iyonik bileşiğinin çözünürlük çarpımı 4x10
2
o -8
olduğu hâlde 25 C'taki PbI 'ün çözünürlük çarpımı 1,4x10 dir. Bu de-
2
ğer sıcaklık arttıkça PbI 'ün çözünürlüğünün de arttığını belirtir.
2
çözünme
-
PbI (k) + ısı Pb 2+ (aq) + 2I (aq)
2
çökelme
PbI tuzunun suda çözünmesi endotermiktir. Sıcaklığın artırılması
2
dengenin ileri yönde (çözünme) ilerlemesini sağlar. Dengenin çözünme
yönünde ilerlemesi maksimum düzensizliği ve çözünürlüğü artırırken
K değeri de artar.
çç
Endotermik tepkimelerde sıcaklığın azaltılması tepkimenin geri
yönde (çökelme) olmasını sağlarken maksimum düzensizliği azaltır,
K değerini küçültür.
çç
Ortak İyon Etkisi
AgCl katısı saf su yerine bu katıdaki iyonu içeren bir çözeltide çözü-
nürse bu çözeltideki çözünürlüğü saf sudaki çözünürlüğünden az olur.
Çünkü ortak iyon, çözünürlüğü azaltır. Ortak iyonun derişimi arttıkça
çözünürlük azalır.
çözünme + -
AgCl(k) Ag (aq) + Cl (aq)
çökelme
+
AgCl tuzunun Ag iyonları içeren bir çözeltide çözündüğü düşünü-
+
lürse ortamdaki Ag iyonları derişimi artar. Le Chatelier İlkesi'ne göre
+
sistem çözeltideki Ag iyonları derişimini azaltmak için geri yönde iler-
ler. Tepkimenin geri yönde ilerlemesi AgCl tuzunun çökmesine neden
olur. Böylece AgCl'ün çözünen miktarı, dolayısıyla çözünürlüğü azal-
mış olur.
ORTAK İYON ETKİSİ HESAPLAMALARI
Ortak iyonun çözünürlüğe etkisi sayısal olarak da hesaplanabilir.

ÖRNEK VE ÇÖZÜM

Örnek Çözüm
1. AgCl tuzunun belirli sıcak- 1.
lıktaki çözünürlük çarpımı + -
-10 a) AgCl(k) Ag (aq) + Cl (aq)
16x10 olduğuna göre
x x
a) 1 L saf sudaki çözünürlü- + -
K = [Ag ][Cl ]
ğünü hesaplayınız. çç
16x10 -10 = x.x
-5
x = 4x10 M

265