Page 44 - Kimya 11 | 6.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Denge

NELER KAZANILACAK? Sulu ortamlarda çözünme-çökelme dengeleri açıklanırken
a) Çözünme-çökelme denge örneklerine yer vererek çözünürlük çarpımı (K ) ve çözünürlük (s) kavram-
çç
larını ilişkilendirecek,
b) Tuzların çözünürlüğüne etki eden faktörlerden sıcaklık ve ortak iyon etkisi üzerinde duracak,
c) Ortak iyon etkisi hesaplamaları yapılacaktır.

6.3.9. ÇÖZÜNME-ÇÖKELME TEPKİMELERİ
Mağaralardaki sarkıt ve dikitler, çaydanlık ve su borularındaki tor-
HATIRLAYINIZ
tu kimyasal tepkime türlerinden biri olan çözünme-çökelme tepkimesi
İki elektrolit çözelti birbiri sonucu oluşur. Ayrıca çözünme-çökelme tepkimesi deniz suyundan mi-
ile karıştırıldığı zaman çözelti- nerallerin özütlenmesinde, ilaç sektöründe, laboratuvarda tuz karışım-
de bulunan bazı iyonlar birbiri larını ayırmak ve analiz etmek için kullanılır.
ile tepkimeye girerek suda az NaCl suda çok çözünen bir tuz olduğu hâlde AgBr suda az çözünen
çözünen katı (çökelti veya çöke- bir tuzdur. AgBr gibi suda az çözünen maddenin bir miktarı suya ila-
lek) madde oluşturabilir. Bu tür ve edildiğinde bir süre sonra AgBr’nin doymuş çözeltisi oluşur. Doymuş
-
+
tepkimelere çözünme-çökelme AgBr çözeltisinde az çözünen AgBr katısı ile katıyı oluşturan Ag ve Br
tepkimesi denir. iyonları suda denge hâlindedir. Bu denge çözünürlük dengesi olarak
aşağıdaki gibi yazılır.
çözünme + -
AgBr(k) Ag (aq) +Br (aq)
çökelme

AgBr suda kısmen çözünür. Tepkimeyi oluşturan maddeler farklı fi-
ziksel hâlde olduklarından tepkime heterojendir. Tepkimede yer alan
AgBr katısının derişimi sabitttir. Denge bağıntısında katı hâldeki mad-
deler yer almayacağı için çözünürlük denge bağıntısı
-
+
K =[Ag ][Br ] şeklinde yazılır. Buradaki K ’ye çözünürlük çarpı-
çç
çç
mı sabiti veya çözünürlük çarpımı denir.
Çözünürlük çarpımı, iyonik katı ve çözünmüş iyonlar arasındaki
dengeyi ifade eder. Çözünürlük çarpımı doymuş çözeltideki iyonların
derişimleri çarpımına eşittir. Denge bağıntısında olduğu gibi iyonların
önündeki katsayılar iyon derişimleri üzerine katsayı olarak yazılır.

ÖRNEK VE ÇÖZÜM

Örnek Çözüm
1. Aşağıda verilen iyonik katılar 1.
için çözünürlük çarpımı ifa- a) CaCO (k) Ca 2+ (aq) +CO 3 2- (aq)
3
delerini yazınız. K = [Ca 2+ ][CO 3 2- ]
çç
-
a) CaCO 3 b) PbI (k) Pb 2+ (aq) +2I (aq)
2
- 2
b) PbI 2 K = [Pb 2+ ][I ]
çç
ÇÖZEREK ÖĞRENİN
1. Aşağıda verilen iyonik katılar
için çözünürlük çarpımı ifa-
delerini yazınız.
a) Al(OH) 3
b) FeS

262