Page 26 - Kimya 9 | 1. Ünite

Kimya Bilimi

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Kimyasal maddeler; endüstride, iş yerlerinde, benzer birçok alan-
da yaygın olarak kullanılır. Bunlar; ham madde imalatı, ilaç üretimi,
tekstil ve dokuma sanayi, sağlık sektörü, metal sanayi, madencilik, çi-
mento gibi alanlardır.
Bu maddeler toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kan-
serojen olabilir. Ayrıca DNA yapısını bozarak mutasyona yol açabilir.
Mesleki hastalıklara yol açabilir. Örneğin asbest liflerinin (doğal
olarak bulunan lifli yapılı silikatlar) uzun süre kullanımı çalışanlarda
kanser oluşumuna neden olabilir. Ayrıca zararlı kimyasallarla çalışı- Görsel 1.4.10: İş güvenlik malzeme-
lan yerlerde, gaz ve tozların uzun süre solunması, akciğer ve solunum lerinden bazıları
hastalıklarına da neden olur.
İş yerlerinde güvenlik açısından riskli olan ve yanıcı, parlayıcı, patlayıcı, oksitleyici (oksidan) özellik-
teki zararlı kimyasallar suyla veya birbirleriyle reaksiyona girebileceğinden iş kazalarına neden olabilir.
Dünyada iş kazası ve meslek hastalıklarına bağlı ölüm nedenleri incelendiğinde mesleki kanserler,
kalp damar hastalıklarının ilk sıralarda yer aldığı görülür. İş sağlığı ve güvenliğine dikkat edilerek çalış-
ma koşulları buna göre düzenlendiğinde meslek hastalıkları ve iş kazalarının önlenebileceği bir gerçektir.
İş yerlerinde, sağlık ve güvenliğimiz için temel uyarı işaretlerinin anlamı ve kimyasal maddelere karşı
alınması gereken tedbirler bilinmeli ve buna uygun davranılmalıdır (Görsel 1.4.10). Bu amaçla ülkemiz-
de de iş yerlerinde iş güvenliği uzmanı çalıştırılması yasayla zorunlu hâle getirilmiştir.

Neler Kazanılacak? Kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerini açıklarken
a) Na, K, Fe, Ca, Mg, H 2 O maddelerinin insan sağlığı ve çevre için önemine değinilecek,
b) Hg, Pb, CO 2 , NO 2 , SO 3 , CO, Cl 2 maddelerinin insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkileri vur-
gulanacaktır.

1.4.2. KİMYASAL MADDELERİN İNSAN SAĞLIĞI VE ÇEVREYE ETKİLERİ
Yüzme havuzlarını temizlemek için kullanılan klor, sağlıklı ol-
mak için yenilen balık, doğal kaynak sularında bulunan karbon diok-
sit, endüstride kullanılan ürünlerde bulunan ağır metaller insan sağ-
lığını tehdit edebilir. Günlük yaşantınızda en çok kul-
Değişik şekillerde vücuda alınan kimyasal maddeler; bazen he- landığınız kimyasal maddenin
men, bazen de yıllar içinde zehirli ve zararlı etkilerini gösterebilir. insan sağlığına ve çevreye olum-
Bu etkilerden bazıları yorgunluk, kansızlık, unutkanlık, mide ağrıla- lu ve olumsuz etkilerini araştıra-
rı, gözde sulanma, kızarıklık, alerji gibi hemen ortaya çıkabilen ra- rak sınıf ortamında paylaşınız.
hatsızlıklardır. Bazıları ise karaciğer sorunları, kanser, hormonal bo-
zukluk, depresyon, astım, beyin dokularında tahribat, böbrek yet-
mezliği, deri hastalıkları, işitme bozuklukları, genlerde tahribat, kısırlık, obezite, yüksek tansiyon gibi
yıllar sonra ortaya çıkan ciddi hastalıklardır. Ayrıca kullanılan kimyasallar anneden göbek kordonu ara-
cılığıyla henüz doğmamış bebeklerin de yaşamına girer ve bebeğin gelişimini engelleyerek sakat doğum-
lara neden olabilir.
Endüstride kullanılan pek çok üründe ağır metaller (alüminyum, arsenik, kadmiyum, krom, kurşun,
nikel, cıva ve çinko) ve zararlı kimyasallar bulunur. Bu kimyasallar havaya, toprağa ve suya karışabilir.
Suya karışan ağır metaller suda yaşayan bazı canlılara ve sağlıklı olmak için yenen balıklara geçer. Çeşit-
li amaçlarla kullanılan kimyasallar sadece insan sağlığına değil çevreye de zarar verir. Tarımda kullanılan
ilaçların ve gübrelerin bitkiler tarafından kullanılmayan kısmı, bitki ve canlılara zarar vererek hava, top-
rak ve su kirliliğine neden olur. Ancak kimyasal maddeler tamamen zararlıdır yanılgısına da düşmemek
gerekir. Eksikliğinde veya yokluğunda hem canlı organizmalar hem de çevrede pek çok olumsuz etkinin
görülebileceği kimyasallar da vardır.

41