Page 28 - Kimya 9 | 1. Ünite

Kimya Bilimi

Yeryüzünde bulunan bazı element ve bileşiklerin insan sağlığı ve çevreye zararları aşağıdaki tabloda
verilmiştir.

Tablo 1.4.2: Bazı Element ve Bileşiklerin İnsan Sağlığı ve Çevreye Zararları

İnsan Sağlığına Zararları Çevreye Zararları

Böbrek, sinir sistemi, beyin fonksiyonla- Cıva; fosil yakıt yakma, madencilik,
rında bozulmaya, DNA’da hasarlara, akciğer- ergitme ve katı atık yakma gibi yollarla
lerde ve gözde tahrişe, deri döküntülerine, havaya, toprağa ve yüzey sularına karı-
kusma ve diyare gibi zararlı etkilere neden şır. Cıva; havaya, yüzey sularına ya da
Hg
olabilir. toprağa karıştığında organizmalar tara-
(Cıva)
Özellikle metil cıva cenin, bebek ve ço- fından absorbe edilerek metil cıva hâline
cukların gelişmekte olan sinir sistemlerini dönüşür. Metil civa suda yaşayan canlılar
olumsuz yönde etkiler. aracılığıyla besin zincirine katılarak can-
lılarda sinir hasarına neden olur.
İnsan sağlığı üzerinde çok zararlı etkiye
sahip dört metalden biridir. İnsan vücuduna
Çevredeki kurşun miktarı; benzin
gıda, hava veya su yoluyla girerek istenme-
kullanımı, endüstriyel işlemler ve katı
yen durumlara neden olabilir. Hemoglobinin
atık yakma gibi diğer insan faaliyetleri
yapısında ve sinir sisteminde bozunmaya,
ile artabilir. Suyun taşıma ve dağıtım
kan basıncında yükselmeye, böbrek ve be-
sisteminde kurşunlu boru hatlarının
Pb yin hasarlarına neden olabilir. Çocuklarda
aşınması ve kurşunlu boyaların koroz-
(Kurşun) öğrenme yeteneklerinin azalması, davranış-
yonu ile suya ve toprağa da karışabilir.
sal bozukluklar, saldırganlık ve hiperaktivite
Bitkide klorofil sentezini sınırlayarak
gibi etkileri görülebilir. Ayrıca hamilelerde
bitki gelişimini olumsuz yönde etkiler.
düşüklere sebep olduğu gibi plasenta ara-
Kurşun zehirlenmesine sebep olan toksik
cılığıyla fetüse girebilir, doğmamış çocukla-
kirleticidir.
rın sinir sistemine, beynine ciddi hasarlar
verebilir.
Gaz hâldeki karbon dioksit, özellikle ka-
palı alanlarda nefes almak için gereken oksi-
jenin alınmasını engeller. Karbon dioksit, doğal olarak kaynak
Düşük karbon dioksit miktarı bile akciğer suyu içerisinde bulunabilir. Ayrıca yanar-
tıkanıklığı, görme bozukluğu, merkezî sinir dağlar patladığında canlıların solunumu
sistemi hasarı, kaslarda ani kasılmalar, kan sırasında; kömür, yağ, benzin, doğalgaz
basıncında artış ve nefes darlığı yapabilir. ve dizel yakıt gibi fosil yakıtların yanma-
Karbon dioksit miktarının %10 veya daha sıyla oluşur. İklim değişikliğine ve küre-
CO 2
fazlasına maruz kalınması; ölüm, bilinç kay- sel ısınmaya neden olan karbon dioksit
(Karbon
bı veya kasılmalara neden olabilir. Anne sera gazlarından biridir. Güneş’ten gelen
dioksit)
karnındaki fetusa zarar verebilir. Karbon di- ısının bir kısmını atmosferde tutar ve kü-
oksit alımı aynı zamanda baş dönmesi, baş resel ısınmaya yol açarak doğal dengeyi
ağrısı, terleme, yorgunluk, uyuşma, kol ve bozar. Küresel ısınma sonucu çölleşme-
bacakta karıncalanma, hafıza kaybı, bulan- ye, kar ve buzun hızlı erimesine, deniz
tı, kusma, depresyon, kulak çınlaması, cilt seviyesinin yükselmesine ve güçlü fırtı-
ve gözde yanma yapabilir. Kuru buza (katı nalara neden olur.
hâldeki CO 2 ) dokunulduğunda ciltte donma
veya kabarcıklar oluşabilir.

43