Page 33 - Kimya 9 | 2. Ünite

Atom ve Periyodik Sistem

ELEKTRON İLGİSİ
? BİLİYOR MUSUNUZ? Gaz hâlindeki nötr bir atomun elektron alarak negatif yüklü iyon
oluşturması sırasındaki enerji değişimine elektron ilgisi denir ve E.İ. ile
Soy gazların ve alt katmanı ka- gösterilir. Elektron ilgisi, genellikle ekzotermik (ısı veren) bir olaydır.
rarlı yapıya sahip olan 2A grubu - -
X(g) + e X (g) + E.İ.
elementlerinin elektron ilgisi en-
dotermik (ısı alan) tir. • Soy gazlar kararlı olduklarından elektron ilgileri çok düşüktür.
Ametaller elektron almaya yatkın olduklarından elektron ilgileri
metallerden daha yüksektir.
• Periyodik sistemde, aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe
elektron ilgisi genellikle artar.
• Aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe elektron ilgisi genellikle
azalır fakat 7A grubunda bulunan florun elektron ilgisinin daha
bağ elektronları büyük olması beklenirken elektron ilgisi en büyük olan klordur.
Bunun nedeni flor atomunun son orbitalindeki elektronlar arası
itme kuvvetinin, klor atomunun son orbitalindeki elektronlar ara-
atom sı itme kuvvetinden fazla olmasıdır (Klor atomunun yarıçapı flor
atomundan büyüktür.).

ELEKTRONEGATİFLİK
Bir atomun bağ elektronlarını kendine çekme yeteneğinin ölçüsü
olarak tanımlanabilir. (Görsel 2.3.9)
• Elektronegatifliği en yüksek olan element 7A grubundaki flor ele-
Görsel 2.3.9: Elektronegatiflik ato-
mun bağ elektronları- mentidir. Elektronegatifliği en düşük element ise 1A grubundaki
nı çekme yeteneğidir. fransiyum elementidir. Soy gazların bağ yapma eğilimleri olmadı-
ğı için elektronegatiflik değerinden bahsedilmez.
• Elektronegatiflik atom yarıçapına ve çekirdek yüküne bağlıdır.
Atom yarıçapı küçüldükçe, aynı periyotta çekirdek yükü arttıkça
elektronegatiflik artar.
• Periyodik sistemde, aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe
atom yarıçapı küçüldüğünden elektronegatiflik artar.
• Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe atom yarıçapı bü-
yüdüğünden elektronegatiflik azalır.

METALİK - AMETALİK ÖZELLİĞİ
Bir elementin elektron verme eğilimi ve pozitif iyon (katyon)
Görsel 2.3.10: Fransiyum en aktif oluşturması elektropozitiflik veya metalik özelliği olarak adlandırılır.
metaldir. 1A grubundaki alkali metaller en elektropozitif elementlerdir. 7. peri-
yot 1 A grubundaki fransiyum (Fr) en aktif metaldir (Görsel 2.3.10).
• Son katmanında 1, 2 veya 3 elektron bulunan elementler metalik
özelliği gösterir. Ancak Hidrojen 1 H (ametal), Helyum 2 He (soy
gaz) ve Bor 5 B (yarı-metal) dir.
• Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa gidildikçe metalik
özelliği azalır, aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe metalik ak-
tiflik artar.
Bir elementin elektron alma eğilimi ve negatif iyon (anyon) oluş-
turma yeteneği ametalik özellik olarak adlandırılır. 7A grubundaki
halojenler periyotlarındaki en elektronegatif elementlerdir. Bu grup-
taki flor periyodik sistemdeki en aktif ametaldir (Görsel 2.3.11).
• Son katmanında 4, 5, 6, 7 elektron bulunduran elementler genel-
likle ametal özelliği gösterir.
• Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa gidildikçe ametal-
Görsel 2.3.11: Flor en aktif ametaldir. lik özelliği artar, aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe azalır.

86