Page 30 - Kimya 9 | 2. Ünite

Atom ve Periyodik Sistem

Neler Kazanılacak? Periyodik özelliklerin değişme eğilimleri ile ilgili
a) Periyodik özelliklerden metalik, ametalik, atom yarıçapı, iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi ve elekt-
ronegatiflik kavramları (nasıl ölçüldüğü konusuna, kovalent, iyonik, metalik, van der Walls yarıçap
tanımlarına girilmeden) açıklanacak,
b) Periyodik özelliklerin açıklanmasında bilişim teknolojilerinden (animasyon, simülasyon, video vb.)
yararlanılacaktır.

2.3.3. PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ
Elementleri sınıflandırdığımız gibi elementlerin bazı özelliklerini
de sınıflandırmak öğrenme açısından kolaylık sağlar. Periyodik sis-
temde bazı özellikler aynı periyotta veya aynı grupta düzenli değişim
gösterir. Bu özelliklerin değişme eğilimi aşağıda incelenmiştir.

ATOM YARIÇAPI

Elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin değişimi atom yarıçapına bağlıdır.
Atom yarıçapı basitçe atomun çekirdeğinden en dıştaki katmanına kadar olan uzaklık
olarak tanımlanabilir. Çoğu zaman atom yarıçapı yerine atom hacmi kullanılmaktadır.

• Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru katman sayısı arttıkça atom
yarıçapı artar.
Örneğin 4 Be, 12 Mg, 20 Ca elementlerinin atom yarıçaplarını karşılaştıralım.

4 Be ) ) 12 Mg ) ) ) 20 Ca ) ) ) )
- - - - - - - - -
2e 2e 2e 8e 2e 2e 8e 8e 2e

Be’un 2, Mg’un 3, Ca’un 4 katmanı olduğundan atom yarıçapı sıralaması,

20 Ca › 12 Mg › 4 Be şeklindedir.

• Aynı periyotta soldan sağa doğru katman sayısı değişmezken çekirdekteki proton
sayısı arttığı için çekirdeğin elektron başına uyguladığı çekim kuvveti artar ve atom
yarıçapı küçülür.
Örneğin 11 Na, 12 Mg, 13 Al elementlerinin atom yarıçaplarını karşılaştıralım.

11 Na ) ) ) 12 Mg ) ) ) 13 Al ) ) )
- - - - - - - - -
2e 8e 1e 2e 8e 2e 2e 8e 3e

Her 3 atomun katman sayısı aynı olduğundan proton sayısı fazla olan atomun atom
yarıçapı küçüktür. Buna göre atom yarıçapı sıralaması,

13 Al ‹ 12 Mg ‹ 11 Na şeklindedir.

83