Page 226 - 3 ADIM AYT TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI Destan, Efsane 4. TEST

5. … Genç Osman gizlice orduya karışır. Bağdat’a yakla- 7. Hangi nedenle olursa olsun toplum üzerinde etki bıra-
şıldığı sırada padişah orduyu denetlemek ister, bakar kan ve kuşaktan kuşağa anlatılmaya başlanan bir ola-
ki; bıyıkları terlememiş bir genç de orduda bulunmakta- yın öncelikle ozan tarafından edebiyat ürününe dönüş-
dır. türülmesi gerekir. Yani bir icracı ozan tarafından konu
destanlaştırılmalı ve diğer ozanlar tarafından da kuşak-
— Adın ne senin? lar boyunca anlatım sürdürülmelidir.

— Osman Efendim. Bu parçada destan oluşum aşamalarından hangisi
üzerinde durulmaktadır?
— Niçin katıldın orduya, bıyıkların bile yok. Bizde bı-
A) Destan devri
yıklarında tarak durmayan kişi orduya alınmaz, duydun
mu? B) Çekirdek
C) Tespit
— Duydum efendim.
D) Yayılma
— Pekiyi, öyleyse niçin katıldın orduya, git! Ananın koy- E) Derleme
nuna çocuk.
İşte bu lafa alınmıştı Aksaraylı Genç Osman. Padişaha
dönerek:
8. Bir gün Altın Han, ala şafakta altın çadırındaki yata-
ğından çıkar. Gök-Kır aygırına gemi vurur, eyeri kapar.
— Tarağınızı verir misiniz?
Okunu ve silahını kuşanır, oklar arkasında sık ağaçlı
Padişah kızgınlıkla, tarağını verdi. Osman tarağı aldı bir orman gibi dalgalanmaktadır. Karısı Arı Altın sorar,
“Nereye gidiyorsun, göz görüben aldığım, gönül verip
iki eliyle dudağının üzerine bastırdı. Kan yürümüştü ve
sevdiğim?” Altın Han: “Sürülerimi saymaya, ilimin insan-
padişaha dönerek:
larına göz kulak olmaya gidiyorum.” diye karşılık verir.
Atını kamçılar, dört nala uzaklaşır. Sürülerini sayar, çıp-
— İşte benim bıyığımda da tarak duruyor. Şimdi orduya
lakları giydirir, yayalara at verir, bindirir; açları doyurur.
girebilir miyim dedi.
...
Bir destandan alınan bu parçanın oluşum özellikleri Bir destandan alınan bu parça ile ilgili aşağıdakiler-
dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söyle- den hangisi söylenemez?
nemez?
A) Dönemin siyasi zihniyeti ile ilgili bilgi verilmiştir.
A) Bir şair tarafından oluşturulmuştur.
B) Diyaloglardan yararlanılarak nesir olarak yazılmıştır.
B) Olağanüstü olaylara yer verilmez.
C) Türk destanlarına ait motiflerden yararlanılmıştır.
C) Yakın geçmişte oluşturulmuştur.
D) Olayın yaşandığı zaman belirsizdir.
D) Halkın ortak ürünü değildir. E) Halkın ortak inanışının ürünüdür.
E) Yazanın duygularına yer verilir.

9. Destanda Zülkarneyn adı ile geçen şahıs, bilindiği
gibi, Makedonya’nın ünlü kralı İskender’dir. Orta Çağ
İslam tarihçilerinin birçoğu gibi Kaşgarlı Mahmut da
6. 1835’te Elias Lönnrot (Eliyas Lönrot), bir köylü kılığına İskender’den Zülkarneyn diye bahsetmiştir. O hâlde
girerek Finlandiya köylerini dolaşır ve bir yıl emek vere- destanda geçen olaylar, İskender’in Türkistan seferine
rek Fin Destanı Kalevala türkülerini toplar. Parça parça yani MÖ 330-327 tarihlerine rastlamaktadır.
türküler hâlinde yaşayan bu destanı bir bütün hâline ge-
tirir ve 1836'da yayımlar. Bu parçada özelliği verilen destan aşağıdakilerden
hangisine aittir?
Bu parçada destanların hangi özelliği vurgulanmıştır?
A) Hun
A) Halkın ortak ürünü olması
B) Göktürk
B) Tarihe kaynaklık etmesi
C) Uygur
C) Derleme evrelerinin olması
D) Saka
D) Bir yazar tarafından oluşturulması
E) Oğuz
E) Sonradan yazıya geçirilmesi

226 PB