Page 109 - Dört Dörtlük TYT Tarih

TARİH TEST
Beylikten Devlete Osmanlı Medeniyeti 3

1. Osmanlı şehirlerinin fiziki yapısının ikinci kısmını ma- 3. Yazı veya çizgi anlamına gelen “hat”, güzel yazı yazma
halleler meydana getirirdi. Mahalle, şehirde birinci kı- sanatıdır. Türk kültür hayatına İslamiyet’in kabulünden
sım olarak kabul edilen çarşı dışındaki yerleşme yerleri sonra girmiş olan hat sanatı, asıl gelişimini Osmanlı
konumundaydı. Başka bir ifadeyle mahalle, şehirlerin Dönemi’nde göstermiştir.
en küçük yapı taşları olan konut, sokak sistemi ve çe-
şitli faaliyetlerin gerçekleştiği bölgelerdi. Şehirsel alanın Osmanlı Devleti’nde;
büyük bir kısmı mahallelerden oluşmaktaydı. Mahalle I. cami, medrese, kütüphane gibi yapıların iç ve dış
fiziki olmaktan çok sosyal bir birimdi. Konut alanlarının cephe süslemelerinde,
ötesinde şehir halkına rahatsızlık veren endüstriyel fa-
II. el yazması eserlerde,
aliyetler ile kırsal kesimle bağlantısı olan zanaatkârlar
III. mimari eserlerde kullanılan levhalarda
yer alırdı. Bunları; dericiler, boyacılar, kesimhaneler,
kasaplar, demirciler, çilingirler, bakırcılar, çömlekçiler, gibi alanlardan hangilerinde hat sanatından fayda-
saraçlar, gıda maddesi satıcıları şeklinde sıralamak lanılmıştır?
mümkündü. Şehre yeni gelenler, sanayide çalışanlar
genelde bu alanda yaşardı. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Buna göre şehirlerin fiziki yapısı ile ilgili olarak aşa- D) I ve II E) I, II ve III
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Şehirlerin birinci kısmını çarşılar oluşturmaktaydı.
B) Mahalleler şehirlerin en küçük yapı taşlarının bulunduğu
kısımlardı.
C) Osmanlı şehirlerinin küçük bir bölümü mahallelerden
oluşmaktaydı.
D) Mahallelerin konut alanları dışında endüstriyel faali-
yetlerin yapıldığı alanlar bulunurdu.
4. Osmanlı taşra teşkilatı içinde yer alan başlıca yönetim
E) Mahalle tabiri, şehirlerdeki yerleşim yeri tabiri olarak birimleri kaza, sancak ve eyalet idi. Kazaların başında
kullanılırdı. ilmiye sınıfına mensup kadılar bulunurdu. Kadıların ida-
ri, ilmî ve adli konularda oldukça geniş yetkileri vardı.
Osmanlı Devleti, kadıların işlerine pek müdahale et-
mezdi. Böylece kadıların vereceği kararlarda hür ira-
delerini kullanmalarına yardımcı olurdu. Kadıların adli
2. İlk Osmanlı medresesi Orhan Bey Dönemi’nde İznik’te açıl-
dı. Orhan Bey, İznik’i fethettikten sonra buradaki bir kiliseyi işler dışında evlenme, boşanma, vakıf kurma, kiralama,
camiye ve bir manastırı da medreseye dönüştürdü (1331). vekâlet verme, alım satım gibi işlemlerin karara bağ-
“Orhan Gazi Medresesi” adı verilen medresenin masrafları- lanması gibi görev ve sorumlulukları da vardı. Kadıların
nı karşılamak için vakıf teşkilatı oluşturduktan sonra müder- verdiği kararlar şeriye defterlerine kaydedilirdi. Kadılar,
risliğine de dönemin meşhur âlimlerinden Dâvûd-i Kayserî’yi çözemediği davaları, halkın istek ve şikâyetlerini ise
atadı. Bursa’nın fethinden sonra, “Lala Şahin Medresesi” merkeze yani divana iletirlerdi. Kadılar, bulunduğu ka-
inşa edildi. I. Murat Dönemi’nde ise “Hüdavendigâr
Medresesi” hizmete girdi. Sonraki Osmanlı padişahları dö- zada belediye hizmetlerini de yerine getirirlerdi. Ayrıca
nemlerinde (I. Bayezid, I. Mehmed ve II. Murat) Bursa ve ticaret işlerini denetler, günlük hayatın sorunsuz şekil-
Edirne’de birçok medrese inşa edildi. Medreselerde eğitimi- de yürümesini gözetirdi. Kazada merkezî otoritenin de-
ni tamamlayanlar müftü, kadı, doktor, astronom, müderris vamı ve asayişin sağlanmasından sorumlu subaşı ve
oldular. asesbaşı gibi zabıta kuvvetlerinin başındaki görevliler
de kadıya bağlıydı.
Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine
ulaşılabilir?
Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisine
A) Fetih hareketleriyle birlikte eğitimde kurumsallaş- ulaşılamaz?
manın da hız kazandığı
A) Kadıların yargı alanı dışında da sorumlulukları vardır.
B) Medrese mezunlarının kalemiye kadrolarında görev B) Kolluk kuvvetleri kadı ile koordinasyon hâlindedir.
aldığı
C) Vakıfların kurulması ve denetlenmesi görevleri ka-
C) Medreselerin masraflarının hazineden karşılandığı
dıya aittir.
D) Medreselerin inşasının başkentlerle sınırlı kaldığı
D) Yargı bağımsızlığı konusunda hassasiyet gösterilmiştir.
E) Eğitim faaliyetlerinin Orhan Bey Dönemi’nde başladığı
E) Yargı konusunda son karar mercii kadılık makamıdır.

109
109