Page 11 - Liseye Hoşgeldin - Biyoloji

HÜCRE

Canlılığın temel yapı birimi hücredir. Hücre mikroskobun icadı ile keşfedilmiştir. Robert Hooke 17. yy ortalarında meşe
ağacının mantar dokularından aldığı kesiti mikroskop altında incelemiş ve gördüğü boşluklara hücre (cellula) adını
vererek, hücre kavramının kullanılmaya başlamasını sağlamıştır. Işık mikroskobuyla görülemeyecek kadar küçük olan
virüsler ve hücrenin bazı iç yapıları elektron mikroskobuyla incelenir. Hücre teorisine göre tüm canlılar hücrelerden
oluşur ve yeni hücreler öncekilerin bölünmesiyle meydana gelir.

Hücreler yapılarına ve gelişmişlik düzeylerine göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayrılır. Prokaryot hücre-
lerin zarla çevrili organelleri yoktur. Bu tip hücrelerde organel olarak sadece protein sentezinin gerçekleştiği ribozom
bulunur. Kalıtsal materyali, halkasal şekilde olup sitoplazma içinde dağınık hâldedir. Bakteriler ve arkeler prokaryot
hücre yapısına sahiptir. Ökaryot hücreler, çift katlı zarla çevrili çekirdeğe ve zarlı organellere sahiptir. Kalıtsal
materyalleri kromatinler hâlinde çekirdekte bulunur. Protista, bitki, mantar ve hayvanlar âlemine dâhil canlılar ökaryot
hücre yapısına sahiptir.

Bitki Hücresi Hayvan Hücresi

Endoplazmik retikulum (ER) zarlı bir organel olup hücre içi madde taşınmasından sorumludur. Granüllü endoplazmik
retikulumun dış zar yüzeyinde protein üreten ribozomlar bulunur. Granülsüz endoplazmik retikulum bazı hücrelerde
steroit sentezler. Golgi aygıtı, ER’de üretilen salgıyı olgunlaştırır. Bazı bileşiklere karbonhidrat ekleyerek paketler ve
salgılamaya hazır hâle getirir. Ayrıca lizozom üretir. Lizozom hücre içi sindirimde görev alır. Mitokondri çift zarlıdır. İç
zarın oluşturduğu kristalarda solunum enzimleri bulunur. Plastitler bitki ve alg hücrelerinde bulunur. Kloroplastlar
yeşil renkli klorofil pigmentini, kromoplastlar daha farklı renklerdeki (sarı, kırmızı, turuncu gibi) pigmentleri bulun-
dururken lökoplastlar renksizdir. Peroksizomlar , oksidasyon reaksiyonları ile ilgili enzimleri içeren zarlı keseciklerdir.
Hücre iskeleti elemanlarından mikrotübül ve mikroflament hücresel hareketlerde, ara filament hücresel yapıların şe-
killenmesinde rol oynar. Sentrioller, mikrotübüllerden oluşur. Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini meydana getirir.
Çekirdek çift zarla çevrilidir. Hücrenin kalıtım ve yönetim merkezidir. Bitki hücreleri sentriol içermez, hücre duvarı ve
büyük merkezi bir kofula sahiptir.

ORTAÖĞRETİM
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 11 BİYOLOJİ-9