Page 17 - Liseye Hoşgeldin - Biyoloji

HÜCRE BÖLÜNMELERİ

Canlılarda gerçekleşen büyüme, gelişme ve yıpranmış dokuların onarımı gibi biyolojik işlevlerin temeli mitoza daya-
nır. Mitoz ile hacmi yüzeyine göre daha fazla büyüyen hücreler, çekirdeğin kontrolünde bölünür. Bu şekilde hücrenin
ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalan hücre zarı, tekrar hücrenin madde gereksinimini karşılar hâle gelir. Ayrıca
büyük bir hücreyi yönetmekte zorlanan çekirdek de rahatlıkla hücreyi kontrol edebilir.

Hücre döngüsü iki hücre bölünmesi arasındaki dönemdir. Hücre döngüsü, interfaz ve mitotik evreden (çekirdek
bölünmesi ve sitoplazma bölünmesi) oluşur. İnterfaz, bölünmeye hazırlık evresi olup G , S ve G evreleri olmak üzere
1 2
üç aşamada gerçekleşir. İnterfazda metabolik olayların hızlandığı, protein sentezinin arttığı, DNA’nın kendini eşlediği
ve sitoplazmik organellerin sayısının arttığı görülür. İnterfazdan sonra çekirdek bölünmesi (karyokinez) gerçekleşir.
Çekirdek bölünmesi; profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evrelerinden oluşur. Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) saye-
sinde bir hücreden iki yavru hücre meydana gelir. Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ve genetik yapıları ata hücreyle
aynıdır.

Mitoz sonucu oluşan hücreler.

Hücre döngüsü; G , G ve M evrelerindeki kontrol noktaları ile düzenlenir. Bu kontrol noktalarında dur veya devam
1 2
et sinyalleri verilerek hücre bölünmesi kontrol edilir. Hücre, bu sinyallere uymaz ve sürekli bölünmeye devam ederse
dokularda tümör oluşur. Tümör oluşturan hücre kitlesi bir veya daha fazla organın işlevini bozacak şekilde yayılabilir.
Bu şekildeki tümörlere kötü huylu tümör veya kanser denir.

Eşeysiz üremenin temelini mitoz oluşturur. Eşeysiz üreme; bölünmeyle, tomurcuklanmayla, sporla, rejenerasyonla,
partenogenez ve vejetatif üreme yöntemleriyle gerçekleşir.

Bitki doku kültürü ile bir bitkiden kısa zamanda çok sayıda bitki elde edilir. Bu yöntemle bitki ıslahı, bitki gen kay-
naklarını koruma, daha ekonomik ve hastalıksız bitkiler yetiştirme hedeflenir.

ORTAÖĞRETİM
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 17 BİYOLOJİ-9