Page 26 - Osmanlıca 10 (Tüm Kitap)

24 BİRİNCİ ÜNİTE

Değerlendirelim

"Dil, canlı bir varlıktır. Gelişir, serpi-
lir, değişir. Kelimeler dilde hep ilk şe-

killeri ile kalmaz, uzun hayatları bo-
yunca birtakım değişikliklere uğrar.
Bu değişiklikler de umumiyetle ses
değişiklikleridir. Mesela başlangıçta
Türkçede bir “edgü” kelimesi vardı.
Zamanla bu kelime “d-y” değişikli-
ği ile “eygü” oldu. Sonra “g” düştü
“eyü” oldu. Sonra düzlük yuvarlaklık

uyumuna uydu “eyi” oldu. Bugün
hâlâ “eyi” diyenler vardır. Nihayet
sondaki “i” baştaki “e”yi, benzeşme
hadisesi ile “i” yapınca kelime “iyi”
oldu. İsterseniz bir misal daha verelim. Mesela eskiden “bedük” kelimesi vardı.

“d-y” değişikliği ile “beyük” oldu. “b” dudak konsonantının tesiri ile “e” yuvar-
laklaştı, “ö” oldu. Çünkü “e”nin yuvarlağı “ö”dür. Bu yuvarlaklaşmayı ikinci
vokal olan “ü” de teşvik etti. Böylece kelime “böyük” şekline geçti. Bugün de
Anadolu ağızlarında daha çok bu asli şekil olan “böyük” kullanılır. İstanbul
Türkçesi ise “ö”yü daraltarak “ü” yaptı ve kelime büyük oldu.

Hasılı kelimelerde ses değişikliği daima görülebilir. Bu değişiklikler iki durum-
da karşımıza çıkar: Bir, eski devrelerle bugünkü Türkçe arasındaki değişiklikler
ki buna tarihî değişiklikler diyebiliriz. Bir de bugünkü ağızlar ve şiveler arasında

görülen değişikliklerdir ki bunlara da saha değişiklikleri diyebiliriz."
Prof. Dr. Muharrem Ergin, Üniversiteler İçin Türk Dili

“Dil, canlı bir varlıktır.” sözünü, "Osmanlı Türkçesi ve Tarihî Seyri" başlıklı me-

tinle ilişkilendirerek değerlendiriniz.

Araştıralım

Tarih ve edebiyat öğretmenlerinize danışarak X. yüzyıl ile XX. yüzyıllar
arasında Osmanlı Türkçesinin oluşum ve gelişimini etkileyen olayları araş-
tırınız.

Araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.