Page 2 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite

2. ÜNİTE

2. ÜNİTE PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?
• Bu ünitede davranışın oluşum sürecini, psikolojik süreçlerle biyolojik yapı arasındaki ilişkiyi, kalıtımın
ve çevrenin davranışlara etkisini öğreneceksiniz.
• Yaşam boyu devam eden gelişimi ve gelişim dönemlerinin temel özelliklerini kavrayacaksınız.
• Duyumun özelliklerini ve temel duyum bilgilerini öğrenerek algılamanın uyarıcıları anlamlandırma
süreci olduğunu kavrayacaksınız.
• Güdülenmiş davranışın güdülenmemiş davranıştan farkını ayırt edip potansiyelinizi gerçekçi olarak
değerlendirmenin önemini kavrayacaksınız.
• Duyguların davranışlara etkisini ve dikkat türlerini öğreneceksiniz. Bilinç ve bilinçaltı kavramlarını
ayırt edeceksiniz.
• Sosyal psikoloji ile sosyoloji arasındaki farkı ayırt edeceksiniz. Sosyal biliş ve sosyal etki türlerini öğ-
reneceksiniz. Davranışları etkileyen sosyal faktörleri analiz edeceksiniz.

2.1. DAVRANIŞIN OLUŞUM SÜRECİ

KONUYA HAZIRLIK

Üniversite sınavına girecek öğrencilerin verdiği duygusal tepkilerin türü ve düzeyi birbirinden farklıdır.
Sizce öğrencilerin aynı duruma farklı tepkiler göstermesinin nedeni nedir?

Canlılık özelliği gösteren tüm varlıklara organizma denir. İnsan, hayvan ve bitki birer organizmadır. Psikoloji-
nin temel amacı insanı incelemektir. İç ve dış çevreden gelerek duyu organlarını harekete geçiren her türlü etkiye
uyarıcı denir. Susama, acıkma, üşüme gibi uyarıcılar içten gelen; ışık, ses, koku gibi uyarıcılar ise dıştan gelen uya-
rıcılardır. İçten veya dıştan gelen uyarıcılar, yeteri kadar güçlü olursa duyu organlarını etkiler ve davranışın ortaya
çıkmasını sağlar.
Davranış, organizmanın içsel ve dışsal uyaranlara karşı gösterdiği her türlü tepkidir. Bu tepkiler; yürümek,
koşmak gibi doğrudan gözlenebilen vücut hareketleri ya da doğrudan gözlenemeyen duygu ve düşünceler ola-
bilir. Doğrudan veya dolaylı olarak gözlenemeyen sadece bazı aletler yardımıyla ölçülebilen adrenalin seviyesinin
artması gibi tepkiler de davranış kavramının içine girer. Zihinsel süreçler ise dikkat, algılama, problem çözme,
hatırlama, rüya görme, hayal kurma gibi doğrudan gözlenemeyen ancak organizmanın davranışını etkileyip yön-
lendiren, beyin temelli işlemlerdir. Duyum, algı, öğrenme, bellek, hatırlama, kişilik gibi psikolojik süreçlerin tümü
uyarıcı ve davranış arasında yer alır. Örneğin bir kalem (uyarıcı) ile kalemi elinize almanız (davranış) arasında bir-
çok psikolojik süreç gerçekleşir.
Davranışların ortaya çıkma nedenlerini açıklamak her zaman kolay değildir çünkü insan karmaşık bir organiz-
madır. Genç ya da yaşlı, aç veya tok, kalabalık içinde veya yalnız olmak gibi durumlar insan davranışlarını etkiler.
Bu yüzden davranışların nedenlerini açıklarken insanın biyolojik özelliklerini, sosyal ve fiziksel çevresini, deneyim-
lerini, fizyolojik durumunu dikkate almak gerekir. Bu faktörler aşağıda örneklerle açıklanmıştır.

(U: Uyarıcı, O: Organizma, T: Tepki)
1. Aynı uyarıcı, farklı
organizmalarda farklı tepkilerin
ortaya çıkmasına sebep olur T1
(bk. Şema 1). Örneğin güzel bir O1
çiçek kokusu A organizmasında U
hoşlanma; kokulara karşı alerjisi O2
olan B organizmasında öksürme T2
tepkisi oluşturabilir (Görsel 2.1).
Görsel 2.1: Çiçek koklama
Şema 2

34 PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ