Page 4 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite

2. ÜNİTE

MERAK KÖŞESİ

Elinize batan bir iğneyi hissedip buna tepki vermeniz sırasındaki
bilgi akışı elektrik sinyalleri sayesinde gerçekleşir. İnsan vücudunda
en fazla elektrik üreten organlar beyin ve kalptir. Bu bilginin insanlı-
ğa nasıl bir fayda sağlayacağını hiç düşündünüz mü?
Peki, “30 Yaşından Küçük 30 Bilim Insanı” listesinde yer alan,
dünyaca ünlü Massachusetts Teknoloji Enstitüsünden profesörlük
teklifi alan Türk bilim insanı Canan Dağdeviren’in (Görsel 2.8) başarı
öyküsünü ve mucidi olduğu “giyilebilir kalp pilinin” nasıl çalıştığını
hiç merak ettiniz mi ? Görsel 2.8: Canan Dağdeviren
(mat.sabanciuniv.edu/tr/announcements-detail/59789 adresinden yararlanılarak
komisyon tarafından düzenlenmiştir. 31. 05. 2018, s. 22.10)
Sinir sistemi, merkezî ve çevresel sinir sistemi olarak
ikiye ayrılır. Beyin ve omurilikte bulunan nöronlardan
oluşan sisteme merkezî sinir sistemi denir. Nöronlar
insan vücudundaki bilgi aktarımını kimyasal ve elektrik-
sel yollarla sağlayan sinir hücreleridir. Vücudunuzdaki Miyelin kılıf
kaslara, organlara ve salgı bezlerine bilgiler göndererek Hücre gövdesi
onların çalışmasını kontrol eden nöronların çoğu bey-
nin dış kabuğunda yani gri bölgede bulunur. Nöron iki Akson
özel uzantısı olan bir hücredir. Bu uzantılardan bir tanesi
uyarıları almaya yarayan dendrittir. Daha uzun olan di-
ğer uzantı ise uyarıları iletmeye yarayan aksondur. Sinir Çekirdek
gövdesinin uzantısı olan aksonlar, “miyelin” denen özel
bir kılıfla çevrilidir. Bu kılıf, elektrik sinyallerinin çok hızlı
iletilmesini sağlar. Bu kılıfın hasar gördüğü durumlar-
da bazı kasların kontrolü bozulur. Nöron gövdesindeki Dendrit
dendritler, başka nöronlardan gelen aksonlarla bağlantı
hâlindedir. Nöronlar arasındaki “sinaps” denen bu bağ-
lantılar sayesinde beyinde oluşan bir sinyal, çok kısa bir Görsel 2.9: Sinir hücresi
sürede vücudun istenen yerine ulaştırılır (Görsel 2.9).
Omurilik, omurga kanalı içinde uzanan ve sinirleri vücuda
dağıtan merkezî sinir sistemi organıdır. Beynin bölümlerin- Beyin
den biri olan omurilik aynı zamanda reflekslerden sorumlu
olan bölgedir. Omurilik soğanı; solunum, yutma, sindirim ve
kalbin çarpması gibi eylemler üzerinde etkilidir.
Beynin alt arka tarafında beyincik denilen küçük bir bölge
yer alır. Beyincik bedenin dengesini, hareketleri arasındaki iş
birliğini ve uyumu sağlar.
Çevresel sinir sistemi, beyin ve omurilik haricinde vücu- Omurilik
du ağaç kökü gibi saran sinirlerden oluşur (Görsel 2.10). Mer-
kezî sinir sisteminden vücudun organlarına bilgi getirip gö-
türme görevini üstlenir. Çevresel sinir sistemindeki bu sinirler
hasar veya kopma durumunda kendilerini yenileyebilme
özelliğine sahiptir. Omurilikte zarar gören sinirler ise kolaylık-
la yenilenemez. Bu yüzden omuriliği zarar gören insanlar felç
kalabilirler.
Bugün kök hücre araştırmalarının en önemli hedefleri be-
yin hasarlarını yeniden onarmak, hücre ölümüne bağlı felçleri Görsel 2.10: Çevresel sinir sistemi
ve omurilik zedelenmelerini tedavi etmektir.

36 PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ