Page 9 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite
P. 9
2. ÜNİTE
MERAK KÖŞESİ
NASA'nın (Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) yaptığı “İkiz
Kardeş Deneyi” kapsamında 28 Mart 2015’te Scott Kelly (Sıkat Keli) uluslar-
arası uzay istasyonuna gönderilmiştir (Görsel 2.19). Tek yumurta ikizi olan
kardeşi Mark ise dünyada kalmıştır. Deney, uzaya gitmeden önce ikizler
üzerinde yapılan bir dizi test sonucunun, uzaydan döndükten sonra
yapılacak bir dizi testle karşılaştırılması üzerine kurulmuştur.
Peki, uzun süreli uzay yolculuklarının insan vücudu ve insanın zihinsel
yetenekleri üzerinde ne gibi etkilerinin olabileceğini hiç merak ettiniz mi?
Görsel 2.19: İkiz kardeş deneyi
(https://kurious.ku.edu.tr/tr/haberler/ikiz-astronotlarla-uzay-deneyi-bu-kez-paradoks-yok
adresinden yararlanılarak komisyon tarafından düzenlenmiştir. 31. 05. 2018, s. 22.20)
TARTIŞMA
Yürüme, konuşma, şiir ezberleme, şarkı söyleme ve basketbol oynamayı öğrenmede kalıtım ve çev-
renin göreceli etkileri nelerdir? Tartışınız.
2.4. YAŞAM BOYU GELİŞİM
KONUYA HAZIRLIK
Bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerinde meydana gelebilecek fiziksel ve psi-
kolojik değişimler neler olabilir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Gelişim yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu süreçle ilgili temel kavramlar büyüme, olgunlaşma ve
öğrenmedir.
Büyüme; boy, kilo ve iç organların yapısında ve büyüklüğünde meydana gelen değişmelerdir. Kalıtıma bağlı
olarak zamanla kendiliğinden gerçekleşen olgunlaşma bireyin fiziksel ve zihinsel olarak kendisinden beklenen
davranışı gerçekleştirecek düzeye ulaşmasıdır. Kişi gerekli olgunluğa erişmeden içinde bulunduğu döneme uy-
gun özellikleri kazanamaz. Öğrenme ise tekrar ve yaşantılar sonucunda davranışlarda meydana gelen kalıcı deği-
şikliklerdir. Örneğin el parmaklarının uzaması büyümedir. Parmak kaslarının kalemi düzgün bir şekilde tutabilecek
düzeye ulaşması olgunlaşmadır. Tekrar ve yaşantılar sonucunda bireyin yazı yazmaya başlaması ise öğrenmedir.
Gelişim; büyüme, olgunlaşma gibi biyolojik faktörleri ve öğrenme gibi çevresel faktörleri içine alan, doğum
öncesi dönemden ölüme kadar devam eden bir süreçtir. Büyümeye göre daha genel bir kavramdır. Sadece beden
yapısındaki değişiklikleri değil sosyal, duygusal, zihinsel alanlardaki değişiklikleri ve yaşa uygun görevleri yapabil-
meyi de kapsar.
Gelişim alanları temelde fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal olmak üzere dörde ayrılır. Bu gelişim alanları birbiri
ile etkileşim hâlindedir ve bir bütünlük içerir. Bir gelişim alanında meydana gelen olumlu ya da olumsuz değişme
diğer gelişim alanlarını da aynı yönde etkiler. Örneğin erken konuşan bir çocuk, çevre ile etkileşime daha erken
girer ve çocuğun sosyal gelişimi hız kazanır.
Gelişim görevi, belli bir dönem için beklenen beceri ve davranışlardır. İçinde bulunduğu gelişim dönemine
uygun davranışları kazanan birey başarılıdır, mutlu ve çevreye uyumludur. Bu durum bireyin bir sonraki döneme
ait gelişimsel görevlerini de etkiler. Gelişim dönemlerine girme ve gelişim dönemlerinin özelliklerini kazanma hızı,
farklı genetik özellikler ve çevresel koşullar sebebiyle kişiden kişiye değişebilir. Gelişim belli bir sıraya göre gerçek-
leşir. Örneğin bebekler önce başlarını tutmaya, oturmaya ve daha sonra yürümeye başlarlar.
Farklı psikolojik süreçlerin gelişimi farklı dönemlerde olumlu ya da olumsuz şekilde tamamlanır. Örneğin yü-
rüme ile ilgili gelişme bebeklikte, somut varlık veya olaylardan soyut kavramlara ulaşma ve olaylar arasında ilişki
kurarak hipotez kurma becerisi ise ergenlikte tamamlanır. Sağlıklı yaşlanan bireylerin irdeleme yeteneği ileri yaşlı-
lığa kadar devam eder. Bilgileri kısa bir süre akılda tutmayı ve kullanmayı sağlayan çalışma belleğinin performansı
ise yaşlanmaya bağlı olarak azalır.
PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ 41
