Page 5 - Seçmeli Psikoloji | 2.Ünite

2. ÜNİTE

MERAK KÖŞESİ

Herhangi bir nedenle sağ bacağını kaybeden birinin, hâlâ
sağ bacağının ağrıdığını ya da kaşındığını iddia etmesi mümkün
mü? Kaybedilen bir uzuvdan geldiği iddia edilen hislerin nasıl ve
neden ortaya çıktığını ve hayalet uzvun (Görsel 2.11) ne demek
olduğunu hiç merak ettiniz mi?
(http://www.bilimteknik.tubitak.gov.tr/makale/tekno-yasam-hayalet-uzuv-aci-
sina-artirilmis-gerceklik-tedavisi adresinden yararlanılarak komisyon tarafından Görsel 2.11: Hayalet uzuv
düzenlenmiştir. 31. 05. 2018, s. 22.20)

Kafatasının üst kısmında yer alan ve iki yarım küre şeklindeki sinir kütlesinden oluşan beyin, tüm vücudu
yöneten bir organdır. Beynin dış yüzeyi, beyin kabuğu (korteks) adı verilen ince bir hücre tabakasıyla kaplıdır.
Korteks her biri farklı işleve sahip olan dört loba ayrılır (Görsel 2.12).
Alın lobu (frontal lob), dört lobun en büyüğüdür ve beynin ön kısmında bulunur. Alın lobunun en önemli
işlevlerinden biri istemli motor hareketlerini gerçekleştirmektir. Sağ motor korteksi vücudun sol tarafındaki, sol
motor korteksi ise vücudun sağ tarafındaki kasları kontrol eder. Bu sayede vücudun istenilen kısmı hareket ettiri-
lebilir. Motor beceri dışında alın lobunun karar vermek ve plan yapmak, mantık yürütmek, çevresel olaylara dikkat
etmek, duygusal davranışları gerçekleştirmek ve yorumlamak, sosyal ve ahlaki davranış kurallarını öğrenmek, dür-
tü kontrolünü sağlamak gibi birçok bilişsel görevi vardır. Alın lobu hasar gören hastalarda davranış bozuklukları,
dikkati toplayamama, dil ve sembolleri kullanma becerilerinde azalma gibi belirtiler gözlenir.
Yan kafa lobu (parietal lob), alın lobunun hemen arkasındadır. Basınç, dokunma, sıcaklık, ağrı gibi dokunsal
duyu bilgilerinden yan kafa lobu sorumludur. Örneğin yan kafa lobunun arka tarafı hasar gören hastalar, nesneleri
dokunarak ayırt edemezler. Bilgiyi işleme, algılama, hatırlama ve tanıma yan kafa lobunun bilişsel işlevlerindendir.
Şakak lobu (temporal lob), yan kafa lobunun hemen altındadır. Şakak lobu; duyma, tutarlı konuşma ve ko-
nuşulanları anlama ve hatırlama görevlerini üstlenmiştir. Şakak lobu hasar gören hastalarda uygun sözcükleri bu-
lamama, okumada zorluk, hafıza bozuklukları gibi durumlar gözlenir.
Art kafa lobu (oksipital lob), beynin en arkasındadır. Nesneleri görmek ve görülen nesneleri anlamlı hâle
dönüştürmek art kafa lobunun görevidir. Art kafa lobu hasar gören hastalarda görme kayıpları oluşur.

Yan kafa lobu
Alın lobu
Art kafa lobu

Şakak lobu

Görsel 2.12: Beynin yapısı
SINIF DIŞI ETKİNLİK 1

Bir demir yolu işçisi olan Phineas Gage’in (Finiis Geyç), iş yerinde geçirdiği bir kaza sonucu beynin-
de hasar meydana geldi. Gage kazadan önce etrafındakilere saygılı, sorumluluk sahibi biri iken kaza-
dan sonra sorumsuz, toplumsal değerleri hiçe sayan davranışlar sergileyen biri hâline gelmişti. Gage
konuşma, dikkat, zekâ, algı konusunda sıkıntı yaşamıyor ancak sosyal çevreye uyum sağlayamıyordu.
1. Yukarıdaki örnek olaydan yola çıkarak beyin yapısı ile davranışlar arasındaki ilişkiyi bir haftalık süre
içerisinde bireysel olarak araştırınız.
2. Yaptığınız araştırmalara göre Gage’in beyninde hangi bölgenin hasar görmüş olabileceğini sınıfta
arkadaşlarınızla birlikte bulunuz.
Rod Plotnik, Psikolojiye Giriş s. 75 kitabından yararlanılarak komisyon tarafından düzenlenmiştir.

PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ 37