Page 205 - Sanat Tarihi -12

İSLAM VE TÜRK MİMARİSİ 6.
ÜNİTE

Cami, medrese, muvakkithane, türbe, aşhane, darüşşifa, hamam, sebil,
çeşme, çarşı gibi eserlerin bir arada olduğu çok işlevli yapılara külliye denir.
Karahanlılar, Gazneliler, Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçukluları Döne-
mi’nde ilk örnekleri görülen külliyelerin en güzel ve kapsamlı yapıları
Osmanlı Klasik Dönemi’ne aittir. Külliyelerin Erken Osmanlı Dönemi’ndeki
ilk örnekleri İznik Yeşil Camii ve Nilüfer Hatun İmareti’nin de içinde
bulunduğu külliyelerdir. 1463-1470 yılları arasında, Mimar Atik Sinan
tarafından yapılan Fatih Külliyesi fonksiyonel yapısı ile dikkati çeker.
110000 m² lik alan üzerine kurulan, Fatih Camii merkezli külliyede,
Görsel 6.53
darüşşifa, tabhane (misafirhane), mektep, kütüphane, muvakkithane (namaz Fatih Külliyesi, İstanbul
vakitlerinin belirlendiği yer), imaret (dinî yapı), kervansaray, on altı medrese
ve Fatih Sultan Mehmet’in türbesi yer almaktadır (Görsel 6.53).

Sultan II. Bayezid adına, 1485-1486 yıllarında; cami, medrese, imaret,
türbe, şadırvan ve çeşmeden ibaret bir külliye olarak inşa edilen Amasya
II. Bayezid Külliyesi, 15. yüzyılın son çeyreğinde yan mekânlı cami mimari-
sinin gelişmiş bir geçiş dönemi örneğidir. Cami beş kubbeli bir harim kısmı-
na sahiptir. Caminin içi harim kısmına geniş bir kemerle birbirine bağlanan,
arka arkaya iki kubbeli mekân ile buraya açılan yan mekânlardan oluşmak-
tadır. Külliyenin batı kısmında medrese bulun-
maktadır. Külliyenin doğusun daki “L” planlı
yapı, imaret ve konukevidir. Doğu kısmındaki
minaresi renkli taşlarla yivli olarak yapılmış,
batı kısmındaki minare ise palmetlerle süslen-
miştir (Görsel 6.54).

Mimar Sinan tarafından yapılan ve Osmanlı
Klasik Dönemi’nin en güzel eserlerinden olan
Süleymaniye Külliyesi (1550-1557), İstanbul’da-
dır. Eser mimarlık tarihinin en büyük yapı
topluluklarından birisidir. Cami merkez alınarak yapılan külliyenin içinde Görsel 6.54
on beş adet yapı bulunmaktadır. Hürrem Sultan Türbesi, Mimar Sinan II. Bayezid Külliyesi,
Amasya
Türbesi, medreseler, darüşşifa, imaret, darulkurra (Kur’an kıraatının
öğretildiği yer) bu yapılar arasındadır. Kanuni Sultan Süleyman Türbesi,
1559’da yapılmıştır. Sekiz köşeli plana sahip olan yapıda yarı yüksekliğe
kadar hafif sivri kemerli, düz saçaklı revaklar gövdenin etrafını çevirmiştir.
Türbenin süslemelerinde çok çeşitli çini ve kalem işi süslemeler yer almak-
tadır.

Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı, Mihrimah Sultan için 1557’de Mimar
Sinan tarafından yapılan Edirnekapı Mihrimah Sultan Külliyesi, yüksek
bir tepede farklı kotlar esas alınarak yapılmıştır. Külliyenin cami avlusunu
çeviren revaklar ve revakların arkasındaki mekânlar ile bu mekânlarla aynı
duvarı paylaşan dükkânlar bir bütünlük içinde yapılmıştır.

İstanbul dışında, menzil külliye olarak yapılanlar ise Lüleburgaz Sokullu,
Gebze Çoban Mustafa Paşa, Konya Karapınar II. Selim, Payas Sokollu
külliyeleridir.

205