Page 113 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Tabakalaşma Türleri

HAZIRLIK SORULARI

1. Yaşadığınız toplumda bir tabakadan diğerine geçişin mümkün olduğunu düşünüyor musunuz? Görüşlerinizi
paylaşınız.
2. Her toplum iki sınıftan mı oluşur? Düşününüz.

KAVRAMLARIMIZ

Kölelik, Kast, Zümreler, Açık Sınıf Tabakalaşması, Yarı Kapalı Tabakalaşma, Kapalı Tabakalaşma

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA TÜRLERİ

Toplumsal tabakalaşma tarihsel ve toplumsal olarak Hintlilerin inanışına göre dört çeşit kast vardır.
dönemden döneme ve toplumdan topluma farklılıklar göster- • Brahmanlar (Rahipler): Sisteminin en üstünde yönetici
mektedir. Ancak bir eşitsizlik biçimi olarak toplumsal grubunda yer alırlar. Görevleri kutsal düzeni sürdürmektir.
tabakalaşma her yerde vardır. İş bölümü, teknoloji ve • Kshatriyalar (Savaşçılar): Toplumsal düzeni korumakla
üretimin gelişmediği toplumlarda tabakalaşma sistemi yaş görevli savaşçılar ve prenslerden oluşur.
ve cinsiyet temelinde oluşmaktadır. • Vaishyalar (Vaişya): Esnaf ve zanaatkârlardan oluşur.
• Sudralar: İşçiler ve hizmetçilerden oluşur.
Gelişmiş sanayi toplumları katı tabakalaşma sistemine
sahip değildir ve bu toplumlarda eşitsizliğin bazı türleri Paryalar, sistem dışına itilen hiçbir kasttan olmayan
azalmaktadır. Örneğin ırkından dolayı kimse köle olarak yukarıda verilen dört düzeydeki temel kastlara kabul
çalıştırılamaz. Tabakalaşmaya yol açan eşitsizlik olgusu edilmeyen sınıftır. Bu nedenle bu sınıfa “dokunulmayanlar”
genel bir olgu olup her toplulukta görülebilen bir olgudur. sınıfı denilmektedir. Paryalar toplumsal ve hukuki bakım-
Ancak geçmişten günümüze tabakalaşma yapısı, daha katı ve dan en mağdur olan sınıftır.
kapalı bir tabakalaşma yapısından her bireyin insan ve
yurttaş haklarına eşit olarak sahip olduğu esnek bir tabaka- Yarı Kapalı Tabakalaşma
laşmaya doğru değişiklik göstermiştir. İnsanlığın tarihsel Yarı kapalı tabakalaşmada hiçbir birey kendi kişisel
gelişim sürecinde ortaya çıkan üç tür tabakalaşma biçimi başarısı ve yeteneğiyle yükselemez, statüler doğuştandır
vardır. fakat sürekli değildir. Statü yükselmesi ancak bunu hukuken
yapmaya yetkili olan otorite tarafından sağlanabilir. Bu
Kapalı Tabakalaşma tabaka biçimine en uygun örnek meslek zümreleridir.
Kapalı tabakalaşma, toplumsal tabakalar arası geçişin Bu sistem Avrupa’da Feodal Dönem’de ortaya çıkmış ve
yasalar, gelenekler ve dinî kurallarla yasaklandığı sistemdir. gelişmiştir. Ortaçağ Avrupası’ndaki krallık sistemi ve
Bireyler doğumla birlikte belirli statülerin içine yerleştiril- Osmanlı'daki lonca örgütleri buna örnek gösterilebilir. Bu
miştir. Bireyler başarı ve yeteneklerinden ziyade ırk, renk, dönemde asker bir ailenin çocuğu asker, tüccar bir ailenin
aile, gelenek vb. ölçütlere göre belirli tabakalar içinde yer oğlu tüccar olarak sistem içinde yaşamına devam ederdi.
alır. Örneğin Hindistan’da görülen kast sistemi ve 19. yüzyıla Zengin olan tüccarlar, krala sağladıkları maddi yardımlar
kadar görülen kölelik sistemi gibi. karşılığında soyluluk unvanları satın alabilirlerdi.
• Kölelik sistemi: Köle, “hukuka ve geleneklere göre bir Açık Tabakalaşma
başkasının malı sayılan, hiçbir hakka sahip olmayan bir Açık sınıf tabakalaşması tabakalar ve sınıflar arası geçişte
eşya” olarak tanımlanır. Eşitsizliğin en üst biçimidir. yeteneklerin ve gayretlerin belirleyici olduğu tabakalaşma
Köle sahibi, emrindeki köleye her istediğini yapabilir ve tipidir. Fırsat eşitliğine önem veren demokratik toplumlarda
bu davranışından dolayı hiç kimseye hesap verme durumun- görülür. Bu tabakalaşma türünün en önemli özelliği insanların
da değildir. Köleleri birbirine bağlayan ve koruyan hukuki toplumsal hareketliliğine izin vermesidir. Diğer bir deyişle
bir temel yoktur. Köleler kendi aralarında evlenebilirler insanlar, bulundukları sınıf içinde her zaman yükselme veya
ancak köle sahibi kölenin ailesini istediği zaman satabilir. düşme olasılığına sahiptirler. İnsanların sınıf içinde veya
Köleler vatandaşlık hak ve hürriyetlerine sahip değildir. toplum içindeki durumlarını yükseltebilme şansı, aldığı
eğitime veya çalışmasına bağlıdır. Ancak yine de bazı şartlar-
• Kast sistemi: Hindistan toplum yapısı, toplumsal durum- da aile temeli veya ailenin sosyoekonomik durumu çocuğun
ları, hak ve görevleri bakımından birbirinden tamamıyla ilerlemesinde veya ilerleyememesinde bir etken olabilmekte-
farklı kastlara bölünmüştür. Kastlar birbirlerinden tama- dir. Zengin bir ailede doğanlar mevcut sosyal basamakları
mıyla ayrılmış, birbiriyle evlenmeleri, bir kasttan diğeri- daha çabuk tırmanabilirken doğuştan böyle bir şansa sahip
ne geçmeleri kesin bir biçimde yasak olan kapalı tabaka- olmayanların bu merdivenleri hızlı tırmanabilme imkânı çok
lardır. Belirli bir kasta bağlanma ırsidir, zorunludur ve fazla olmamaktadır. Günümüzde hemen her toplumda birbi-
sona ermesi mümkün olmayan daimî bir durumdur. rinden az çok farklı olsa da bir sınıf sistemi mevcuttur.

167