Page 75 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Okuma Parçası

Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.
ÇATALHÖYÜK
Erken Neolitik Çağ'da kurulan bir yerleşim yeri olan Çatalhöyük, 1000’den fazla konut ve 5-6 bin kişiyi bulduğu
söylenen nüfusuyla Yakın Doğu’nun bilinen en büyük köy ya da kasabalarından biridir. Çatalhöyük, eski göl alanında
bulunan ve hayvancılığa çok uygun otlaklar ile sulak ve verimli alüvyon tarım arazisinin birleştiği bir kesimdedir. Yörenin
güneyinde ve batısında ormanlık bölgelerin başlaması, bu ormanların, konut yapımı için gerekli ahşap malzemeyi sağla-
ması Çatalhöyük’ün yerleşim yeri olarak seçilmesinde etkili olmuştur. Bunun yanında Çatalhöyük, gelişmiş, uzmanlaş-
mış ekonomik faaliyetlerin ve bölgeler arası ticaretin yoğunlaştığı bir merkez olmuştur.
Yapılan kazılar sonucu Çatalhöyük’te ortaya çıkarılan en önemli bulgulardan biri MÖ 6000 yılına ait olduğu sanılan
dokuma parçasıdır. Hayvancılığın yan ürünlerinden olan yünün dokuma amacıyla kullanılması da Çatalhöyük’teki ekono-
mik yapının gelişmişlik düzeyi açısından önemli bir göstergedir. Dokuma kadar önemli başka bir uğraş da Çatalhöyük’te
sınırlı amaçlarla da olsa bakır ve kurşunun kullanılmış olmasıdır.
(Burhan Erdem, İktisat Tarihi, s.5)
1. Çatalhöyük’ün bulunduğu coğrafyanın yerleşim yeri olarak seçilmesinde etkili olan unsurlar nelerdir?
Belirtiniz.
2. Üretim faaliyetleri ve ekonomi açısından değerlendirildiğinde Çatalhöyük hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Okuma Parçası

Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.
YERLEŞMEDE TARIMIN YERİ VE ÖNEMİ
İlk insanın avcılık ve toplayıcılığa dayalı yaşamdan, Tarımın doğası, buna bağlı yaşayan toplumların, tarlala-
tarım ve hayvancılığa dayalı yaşama geçişi, insanlığın rının yanı başlarında sürekli olarak oturma ve yerleşme
gördüğü yaşadığı en büyük kültürel devrimlerden biri gereksinimlerini ortaya çıkarmıştır. Bu da kulübe yapımını
olarak kabul edilmektedir. gündeme getirmiştir. Kulübeler genellikle ot ve odun gibi
malzemeler kullanılarak yapılır ve ileri aşamalarda balçıkla
İlk tarımın tam olarak ne zaman başladığı bilinmiyor sıvanırdı.
ama ilk insan toplulukları, tohumunu kendisi ekerek
ürünün büyümesini gözlemliyor hatta bunu yiyecek olarak
kullanabiliyor ve bu yolla ilkel tarım yapabiliyordu. Ama
ektiği ürünün diğer hayvanlara yem olmaması için ürünü
koruyabilmesi gerekiyordu. Bu ise göçebe bir topluluk
için çok zordu. Çünkü topluluklar, belli bir alanda konaklı-
yor, avcı grupları (erkekler) bir günde gidip gelinebilecek
mesafedeki bir yarıçap içinde avlanıyor, toplayıcı gruplar
(kadınlar, çocuklar ve yaşlılar) daha dar bir yarıçap içinde
doğadan nişasta ve karbonhidrat içerikli ürünleri toplaya-
rak beslenebiliyorlardı. O bölgedeki kaynaklar tükenince
yeni bir bölge aranıyordu. Yeterli besin sağlanamadığın-
dan nüfus artışı yavaştı. Bu doğal şartlar göçebe toplum-
ları yerleşik hayata geçmeye zorladı. Mezopotamya ve Nil
havzası gibi sulak alanlar yerleşik hayata geçilen ilk
alanlar oldu. Nehir kenarlarına, avlanabilecek hayvanların
gelmesi, sulama problemi olmadığı için etrafta daha fazla Görsel 2.92: Nil Havzası yerleşik hayata ilk geçilen bölgelerdendir.
ağaç ve bitkinin yetişmesi sayesinde toplanabilecek daha Yerleşik hayatın en önemli unsuru olan tarım faaliyet-
fazla ürüne ulaşıldı. Yerleşik hayatla birlikte daha güvenli lerinin sürdürülmesi, atmosferin iyi gözlemlenmesine
yaşayan ve yeterli beslenen toplumlarda nüfus artışı da bağlıdır. Bu bağlamda bitki ekim dikim zamanının iyi
hızlandı (Görsel 2.92). bilinmesi için mutlaka yıldız hareketlerinin iyi incelenmesi
gerekir. Sümerler ve Mısırlılar astronomi biliminde ileriydi-
Yerleşik hayata geçmek, insanlığa gıda ve çeşitli ler. İlk ay takvimini Sümerlerin, ilk güneş takvimini de
malları biriktirme olanağını sağlamıştır. Tarımsal değeri Mısırlıların kullanmış olması bunun göstergesidir.
olan değişik eşyalar ise mal alışverişine, başka ifadeyle (İbrahim Ortaş, www.universite-toplum.org)
ticarete, ticaret de yazının icadına katkı sağlamıştır.

1. Metne göre insanlığın en büyük kültürel gelişimi nedir? Fikirlerinizi paylaşınız.
2. Toprağa yerleşmenin nedenleri nelerdir? Belirtiniz.
3. Tarıma geçişin toplum yaşamına etkileri nelerdir? Tartışınız.

129