Page 6 - Sosyoloji 2 | 1.Ünite

KURUMLAR-ÖRGÜTLER

KAVRAMLAR DERSE HAZIRLIK
• Örgüt Kurum ve örgüt kavramları hakkında neler biliyorsunuz? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla
paylaşınız.

TOPLUMSAL KURUM VE TOPLUMSAL ÖRGÜT
Bir toplumda gruplar, kurumlar, toplumsal örgütler ve birey-
ler arasındaki ilişkiler toplumsal yapıyı oluşturur. Toplumsal ör- BİLİYOR MUYDUNUZ?
gütleri diğer toplumsal birimlerden ayıran özellik, sosyal yapıla-
Sivil toplum kuruluşlarının; kamu yararı-
rının belirlenmiş bir amaca yönelik olarak planlanmış (organize
na çalışan ve bu yönde kamuoyu oluşturan,
edilmiş) olmasıdır. Toplumsal örgütler ortak bir amaç ya da ey- kâr amacı gütmeyen, demokratik işleyişe
lemi gerçekleştirmek için bir araya gelmiş kişilerin oluşturduğu sahip, bürokratik donanımdan yoksun ve
birliklerdir. Bunlar; rol ve statülerin belirlendiği, amaca uygun gönüllü olarak bir araya gelen bireylerden
iş bölümünün yapıldığı, yetki ve sorumlulukların basamaklan- oluşan örgütlenmeler olduğunu biliyor
dırıldığı, akılcı ve resmî ilişkilerle oluşturulan yapılanmalardır. muydunuz?
Bu yapılanmalara örnek olarak sendikalar verilebilir. www.tccb.gov.tr
Toplum, çeşitli toplumsal örgütlerden meydana gelir. Geliş-
miş toplumlarda toplumsal örgüt sayısı fazla, gelişmemiş toplumlarda ise azdır. Toplumların yapısı karmaşık-
laştıkça artan toplumsal gereksinimleri karşılamak için birbirleriyle ilişkili çok sayıda toplumsal örgüt oluşur.
Bu nedenle gelişmiş toplumlarda toplumsal örgütlerin işlevi fazladır.

Toplumsal kurumlar toplumsal ihtiyaçlardan doğmuştur. Kurumlar toplumsal yapıda yer alan norm ve de-
ğerleri korur. Toplumsal kuralları, insanlar arası ilişkileri şekillendirir. İnsanların siyasi, sosyal ya da ekonomik
ilişkilerini yönlendirir.
Kurumlar; belli temel işlevleri yerine getiren, süreklilik kazanmış ilişki sistemleri ve davranış örüntüleridir.
Kurumun içeriğini insanların birbirleriyle kurdukları ilişkiler ağı belirler. Örneğin eğitim kurumu bir toplumda
eğitimle ilgili işlevlerin düzenli şekilde yerine getirilmesini sağlar. Eğitim kurumu; öğrenci öğretmen ilişkileri,
not sistemi, sınav biçimleri, disiplin süreçleri gibi pek çok davranış örüntüsünü içerir.

TOPLUMSAL KURUMLARIN ÖZELLİKLERİ
1 Toplumsal kurumlar her toplumda bulunmaları bakımından evrenseldir.
2 Toplumsal kurumlar ihtiyaçlardan doğmuştur ve ihtiyaçların karşılanmasına yönelik işlevlere sahiptir.
3 Bir kurum toplumdan topluma biçim ve işlev değişikliğine uğrayabilir.
4 Toplum, bütünlük gösterdiğinden kurumlardan birindeki değişme diğerlerini de etkiler.
5 Yeni ihtiyaçlar, yeni kurumları ortaya çıkarır.
6 İşlevini tümüyle yitiren, toplum içerisinde hiçbir ihtiyacı karşılamayan kurumlar ortadan kalkar.
Toplumsal kurumların değişme hızı birbirinden farklıdır. Bir kurum (ekonomi) hızlı değişirken bir başkası (din) daha
7
yavaş değişebilir.
8 Toplumsal kurumlar birbirleriyle ilişki içindedir.
9 Toplumsal kurumlar oldukça uzun bir sürekliliğe sahiptir.
Kurumların toplumdaki önem ve güç dereceleri birbirinden farklıdır. Bazı toplumlarda din kurumu, bazı toplumlarda
10
siyaset veya ekonomi kurumu etkili olabilmektedir.
Toplumsal kurumların çeşitli işlevleri vardır. Bazı toplumsal kurumlar bazı işlevlerini diğer kurumlara devredebilir.
11
Örneğin ailenin bazı işlevlerini eğitim kurumu üstlenmektedir.
TOPLUMSAL ÖRGÜTLERİN ÖZELLİKLERİ
1 Toplumsal örgütlerde bireyler birbiriyle etkileşim hâlinde olmalıdır.
Toplumsal örgütlerde bireye örgütün ortak amaçlarının benimsetilmesi ve bu amaçlar doğrultusunda bireyin yönlendi-
2
rilmesi hedeflenir.
Toplumsal örgütlerde bireylerin kendilerini örgütün bir parçası olarak görmeleri ve örgütün amacını gerçekleştirmeye
3
istekli olmaları gerekir.

16 KURUMLAR - ÖRGÜTLER