Page 5 - Tarih 9 | 4.Ünite

İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

4.1. AVRASYA’DA İLK TÜRK İZLERİ

Avrasya, Asya ile Avrupa’nın neredeyse tamamını içine alan TARTIŞALIM
coğrafi bir bölgedir. Orta Asya kavimlerinin yerleşik düzene
geçtiği; Türklerin, Moğolların, Slavların ve Çinlilerin yaşadığı
geniş bir alan olarak kabul edilebilir.
Avrasya coğrafyası ile günümüz Türk dünyası arasında ilişki
olduğu söylenebilir mi? Neden?

İlk olarak Avrasya’da görülen Türkleri araştıran bilim insanları,
bu kadîm milletin adını en eski tarihî kaynaklarda aramıştır.
Türk adına, gerek kaynaklarda gerekse araştırmalarda çeşitli
anlamlar verilmiştir. Türk adı; Çin kaynaklarına göre “miğ-
fer”, Kaşgarlı Mahmut’a göre “olgunluk çağı”, A. Wambery’e
(Vambrey) göre “türemek”, Ziya Gökalp’e göre “kanun ve
nizam sahibi” anlamına gelmektedir. Türk adına, çeşitli an-
lamlar verilmesine rağmen “güç, kuvvet” anlamına geldiği
1911’de yayınlanan eski bir Türkçe metinden anlaşılmıştır.
Bağımsızlığını 552’de ilan eden Kök Türk Devleti’yle Türk adı
resmî bir kimlik kazanmıştır.

Coğrafi Ad Olarak Türkiye:
• Türkiye kelimesi, ilk olarak VI. yüzyılda Bizans kaynaklarında
“Orta Asya” için kullanmıştır.
• Bizans kaynakları, IX ve X. yüzyıllarda Volga’dan, Orta Avru-
pa’ya kadar uzanan sahaya da Türkiye adını vermiştir.
BİLİYOR MUSUNUZ?
• XI-XIII. yüzyıllarda Mısır ve Suriye’ye Türkiye denmiştir. Ana-
dolu ise XII. yüzyıldan itibaren Türkiye olarak tanınmaya
başlanmıştır.

Orta Asya Kültür Merkezleri
Türk topluluklarına ait ilk kültür izleri, geniş bozkırlara sahip
Avrasya’da görülmüştür. Bu nedenle İslamiyet öncesi Türk
tarihi; başta Orta Asya olmak üzere Kafkaslar, Karadeniz’in
kuzeyi ve Macaristan Ovası’nı içine alan geniş bir sahada
yaşanmıştır. Böylesine geniş bir coğrafyada Türklerin bilinen
ilk ana yurdu Orta Asya’dır ve tarihî süreçte burada çeşitli
Türk devletleri kurulmuştur. Orta Asya, batıda Hazar Denizi,
kuzeyde Kırgız bozkırları ve Altay Dağları, doğuda Moğolistan
ve Çin’in batısı (Doğu Türkistan), güneyde ise Tibet Platosu
ve Hindukuş Dağları arasında yer alır.
Orta Asya’da yapılan arkeolojik kazılar sonucunda yazıdan
önceki döneme ait kültür merkezleri ortaya çıkarılmıştır. Özel-
likle kurgan olarak bilinen mezar odalarında önemli eserler
ele geçirilmiştir. Bu eserler aracılığıyla MÖ IV. bin yılından
itibaren oluşturulan ve değişik adlarla anılan kültürlerin özel-
likleri öğrenilmektedir. Daha sonraki atlı konar-göçer Türk
medeniyetinin temelini oluşturan kültürler vardır.

91