Page 5 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 | 1.Ünite

GİRİ

Edebiyat sanatının sanatkârın elinden çıkmış somut sonucu durumundaki edebî eseri var eden ana
unsurların başında muhteva/içerik/mana gelir. Yani şair veya yazar eserinde, türü ne olursa olsun (şiir,
hikâye, roman, tiyatro), doğrudan doğruya kendini, yakın çevresini, mensubu bulunduğu toplumu veya
bütün insanlığı ilgilendiren günlük veya genel-geçer bir konuyu, problemi; insanı, nesneyi, varlığı, tabi-
atı; olayı, gelişmeyi, durumu ele alıp işler. Burada sözü uzatmadan ve herhangi bir tartışmaya girmeden
belirtmeliyiz ki, edebiyatın muhteva/mana dünyasının sınırlarını, en geniş çerçevede “insan” belirler.
Yani edebiyatın muhteva/manasının başlangıç noktası kadar bitiş noktası da insandır. Dolayısıyla hiçbir
insanî mesele yoktur ki, edebî eserlerde ele alınmamış olsun veya hiçbir edebî eser yoktur ki şu veya bu
insanî meseleden bahsetmemiş olsun.
İşte bu gerçek; yani edebiyat sanatının insan merkezli muhteva alanının genişliği; hatta bir anlamda
sınırsızlığı, edebiyat-felsefe ilişkisini kaçınılmaz ve zarurî kılar. Çünkü insan, insanı kuşatan evren (me-
tafizik evren de dahil olmak üzere) ve insan-insan, insan-evren ilişkisi, doğrudan doğruya felsefenin de
konusudur.
(…)
Söz konusu karşılıklı ilişkiye rağmen ne edebiyat felsefe ne de felsefe edebiyattır.
(…)

İsmail ÇETİŞLİ, Edebiyat Sanatı ve Bilimi

METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

etnografya : Kavimleri karşılaştırarak inceleyen, kültür oluşumlarını araştıran bilim.
genelgeçer : Toplum tarafından kabul edilen, hemen herkesçe benimsenen.
meleke : Tekrarlama sonucu kazanılan yatkınlık, alışkanlık.
metafizik : Doğaüstü.

tasnif etmek : Bölümlemek, sınıflamak.
teoloji : İlahiyat.
yaratma : (Metinde) Zekâ, düşünce ve hayal gücünden yararlanarak o zamana kadar görülme-
yen yeni bir şey ortaya koymak, yapmak.
zaruri : Zorunlu, gerekli.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin bilgi vermek amacıyla yazılmış öğretici bir metindir. Bu metinde edebiyat ve
felsefenin tanımı yapılıp iki alan arasındaki ilişki anlatılmıştır. Edebiyat ve felsefe ilişkisinin kaçınıl-
mazlığına rağmen bunların, sınırları belli iki ayrı bilim olduklarından da kısaca söz edilmiştir. Metin-
de edebiyat ve felsefenin iletişim aracının dil olmasına karşın konularına ve amaçlarına bağlı olarak
dile yükledikleri anlamların farklı olduğundan da bahsedilmiştir.
Öğretici bir nitelik taşıyan okuduğunuz metinde nesnel bir anlatım tercih edilmiş, verilmek iste-
nen bilgiler doğrudan aktarılmıştır.
Konusu insan olan ve dili araç olarak kullanan edebiyatın felsefe, psikoloji, coğrafya gibi pek çok
bilimle ilişkisi vardır. Bir şair ya da yazarın görüş ve düşüncelerinin felsefi bir görüşle uzaktan veya
yakından bir ilişkisinin olması kaçınılmazdır. Edebî bir eser ortaya koyan sanatçı da eserlerine bu gö-
rüş ve düşüncelerini yansıtacaktır. O yüzden edebiyatla felsefe birbiriyle sıkı bir ilişki içindedir.

15