Page 2 - Türk Dili ve Edebiyatı 9 | 1.Ünite

1. Ünite

OKUMA ÇALIŞMALARI

Hazırlık

1. “Edebiyat” kelimesinden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız.

2. “Edebiyat yapmak” deyimiyle anlatılmak istenen nedir?

EDEBİYAT

Arapça edeb sözcüğünden türetilen kavram ilk kez Şinasi tarafından günü-
1. Metin müzdeki anlamıyla, bir sanat türünün adı olarak kullanılmıştır. (...)
Günümüzde edebiyat kavramı şu anlamlarda kullanılmaktadır: 1- Düşünce,
duygu, olay ve imgeleri güzel ve etkili bir biçimde anlatan söz sanatı. 2- Bu sa-
natın ilkelerini, kurallarını ve bu yolda oluşturulmuş ürünleri inceleyen bilgi dalı.
3- Bir çağda, bir dilde yaratılmış, sözlü ya da yazılı, sanat değeri taşıyan yapıtla-
rın bütünü. 4- Herhangi bir bilim dalıyla ilgili yazı ve yapıtların tümü (Türkçede
bu anlamda genellikle literatür sözcüğü kullanılmaktadır). Ayrıca deyim olarak edebiyat yapmak, bir
konuda gereksiz, boş, süslü söz söylemek anlamına gelir.

Yalnız bu tanımların, bir sanat olarak edebiyat kavramını nitelemeye yetmediği belirtilmelidir. Söz
gelimi birinci tanım edebiyatın konusunu, kullandığı aracı ve bunun kullanılış biçimini vermektedir
ama sanat olarak edebiyatın ne olduğunu açıklamaya yetmez. Çünkü edebiyat, öteki sanatlar gibi,
tarihsel süreç boyunca gelişip değişen nitelikler taşır. Nitekim tanımdaki “güzel ve etkili” sözlerinin
yüklendiği anlam da yalnız çağlara göre değil kişilere göre de değişir. Üstelik edebiyatın ne olduğu
üzerinde düşünenler, belli kuramlar öne sürenler kimi özellikleri, nitelikleri önemli sayıp tanımlarında
bunlardan yola çıkarlar. Bu özellikleri taşımayan bir yapıtı edebiyat ürünü saymazlar. Oysa aynı doğru,
edebiyat yapıtı için başka özelliklerin varlığını gerekli sayan karşıt anlayış için de doğrudur. Edebiyatı
duyguların anlatımı sayan sanat anlayışıyla duyguyu yadsıyan görüş hangi doğru tanımda birleşebi-
lir? Öyleyse burada söz konusu olan edebiyat kavramının nelere işaret ettiğini bilmek, sanat türleri
arasındaki yerini belirlemektir.

14