Page 50 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
4 DIŞ POLİTİKA

A. DEVLETLERİN DIŞ POLİTİKA AMAÇLARI
HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. Bir ülkenin coğraf konumunun dış politikasına etkileri hakkında neler düşünüyorsunuz?
2. Devletlerin güçlerini belirleyen faktörler sizce neler olabilir?

ANAHTAR SÖZCÜKLER

güvenlik, özerklik, refah, saygınlık, tarafsızlık, tehdit, ulusal çıkar

Dış politika, bir devletin uluslararası alanda gerçekleştirmek istediği hedef erine yönelik geliştirdiği
planlar bütünü olup ülkenin sınırlarını aşan siyasi, ekonomik, hukuki vb. faaliyetlerini kapsamaktadır.
Dış politikanın belirlenmesinde ulusal çıkarlar ön planda tutulur. Ancak bilim insanları, devletlerin ulusal
çıkarlarını nasıl tanımladıklarına dair farklı f kirler ileri sürmüşlerdir. Uluslararası ilişkiler kuramlarından
realizm, dış politikayı belirleyen yegâne unsurun ülkenin güvenliği şeklinde tanımlanan ulusal çıkar oldu-
ğunu iddia ederken çoğulcu kurama göre bu süreçte pek çok başka unsur da rol oynamaktadır. Çoğulcu
kurama göre dış politikanın belirlenmesinde devletlerin iç politikalarının yanı sıra başka devletlerin giri-
şimleri ve davranışları da etkilidir.
Devletlerin dış politikalarında gerçekleştirmeye çalıştıkları bazı temel amaçlar vardır. Devletlerin
dış politika amaçlarını dört başlık altında toplamak mümkündür:
Güvenlik
Refah
Saygınlık
Özerklik

1. Güvenlik Amacı
Devletler uluslararası ilişkilerde tehditlere karşı karar alırken ülkenin güvenliğini dikkate alırlar.
Güvenliğe yönelik tehditler iki grupta sınıf andırılabilir: toprak bütünlüğüne yönelik tehditler ve ideolojik
tehditler. Toprağa yönelik tehditler daha çok askerî içeriklidir. Burada bir devletin başka bir ülkenin top-
raklarına, kara sularına ya da hava sahasına yönelik iddia ya da müdahalelerinden kısacası egemenli-
ğinin ihlalinden söz edilmektedir. İdeolojik tehditler ise devletlerin yönetim şekillerine yönelik tehditlerdir.
Bir devlet başka bir devlete kendi yönetim biçimini, değerlerini, iktisadi yapılanmasını ya da ideolojisini
dayatmaya çalışıyorsa bu ideolojik bir tehdittir.
Güvenliğe yönelik tehditlere ek olarak zamanla yeni tür tehditler de ortaya çıkmıştır. Tahrip gücü
yüksek kitle imha silahlarının geliştirilmesi ve bunları elinde bulunduran devletlerin sayısının artması
bütün insanlık için bir güvenlik sorunudur.
Devletlerin dış politikalarında ülke güvenliğinin kesin sınırlarını belirlemek oldukça güçtür. Dev-
letler yukarıda açıkladığımız tehditlerden kaçınmak için çeşitli güvenlik politikaları geliştirirler. Yalnızcılık
(izolasyon), bu stratejilerden birincisidir. Yalnızcılık politikası izleyen devletler, genellikle küçük (zayıf)
güçte olup kendilerini, uluslararası alanda gerçekleşen olay ve sorunlardan yalıtmaya çalışırlar. Ulusla-
rarası ilişkilere mümkün olan en az oranda katılarak, diğer aktörlerle en alt düzeyde ilişkiler kurarak ve
askerî taahhütlerden kaçınarak dikkat çekmemeye çalışırlar.
İkinci güvenlik stratejisi, tarafsızlık politikası izlemektir. Tarafsızlık politikası bir devletin, diğer dev-
letler arasında çıkmış olan bir çatışmada kendisini f ilen ve hukuken çatışma dışında tutması anlamına
gelmektedir. Tarafsızlık statüsü daimî olabildiği gibi sadece belli bir çatışma için de olabilir. Tarafsızlık
statüsü oluştuğunda bu devletin, çatışan taraf ar karşısında bazı hak ve yükümlülükleri ortaya çıkmak-
tadır. Tarafsız devlet, herhangi bir savaşan aktöre yardımdan kaçınmakla yükümlü iken saldırıya uğra-
mama hakkına sahiptir.
Devletlerin güvenliklerini sağlamak için en sık başvurdukları üçüncü strateji, ikili ya da çok taraf ı
ittifaklar kurmaktır. Devletler, askerî güçlerini birleştirerek zaf yetlerini azalttıkları gibi kendilerine yönelik
tehditleri de azaltmış olurlar. Ortak bir güvenlik tehdidine karşı kurulan askerî ittifaklar, teknik iş birliği,
ortak askerî kaynak planlaması (Görsel 4.2), tatbikatlar ve saldırı anında ortak savunma gibi konuları
içerebilir. Ülkenin güvenliği, tehdit altında olmasa bile devletler ittifaklar kurar ve askerî bakımdan güç-
lerini artırarak güvenliklerini sağlamaya çalışırlar.

50