Page 47 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TARİHSEL GELİŞİMİ 3

teknolojik alanlarda görülen çatışma durumudur. II. Dünya Savaşından sonra Orta, Doğu ve Güneydoğu
Avrupa’da SSCB’nin etkisinin artması sonucunda ABD ve İngiltere, Batı Avrupa’da Sovyet yanlısı ko-
münist partilerin iktidara gelmemesi için çeşitli girişimlerde bulunmuşlardır (Görsel 3.15). Bu gelişmeler
iki taraf arasında NATO (North Atlantic Treaty Organization-Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) 1949,
Varşova Paktı 1955 gibi karşılıklı ittifakların ortaya çıkmasına ve gerginliğin giderek tırmanmasına yol
açmıştır.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’nın bir güç merkezi olarak dünya politikası sahnesinden
çekilmesinden sonra dünya, ABD ve Sovyetler Birliği’nin çevresinde "iki kutuplu" bir nitelik kazanmıştır.
Soğuk Savaş Dönemi’nde Batı Bloku, NATO üyesi ve üyesi olmayan ABD ile müttef k olan kapitalist ve
antikomünist ülkelerden; Doğu Bloku ise Varşova Paktı’na üye olan komünist ve bu pakta üye olmayan
diğer komünist ülkelerden oluşuyordu. Bu iki karşıt blokun yanı sıra hiçbir bloku da desteklemeyen
Bağlantısızlar Hareketi isimli üçüncü bir blok daha vardı. Çin ve Yugoslavya hem Doğu Bloğu ülkeleri,
hem de Bağlantısızlar Hareketi ülkeleriydi. Bu iki komünist ülkenin her iki blokta da olmasının nedeni
Sovyetler Birliği ile olan görüş farklılıklarıydı. Kore ve Vietnam savaşları, Berlin Sorunu,1956-1959 yılları
arasında Ortadoğu’daki çekişme, U-2 casus uçağı olayı, Küba Krizi gibi olaylar Soğuk Savaş’ın tırman-
masına neden olmuştur. Ancak Küba Krizi, Soğuk Savaş için bir dönüm noktası oluşturmuş ve nükleer
savaş tehlikesinin ne kadar yakın olduğunu ortaya koymuştur.
1950’li yıllara damgasını vuran Soğuk Savaş 1963’te ABD ile SSCB arasında nükleer deneme-
leri durdurmaya ilişkin Moskova Antlaşması’nın imzalanmasıyla detanta (yumuşama) dönüşmeye baş-
lamıştır. 1975 Helsinki Nihai Senedi’nin imzalanmasıyla siyasal düzeyde önemli bir başarıya ulaşmıştır.
Fakat Asya ve Afrika’daki karışıklığın tırmanması bu süreci sona erdirmiş, 1980’lerin başında yeniden
soğuk savaş dönemine girilmiştir.
Bu dönemde gerginlik hiçbir zaman taraf ar arasında sıcak savaşa dönüşmemiştir, taraf ar sü-
rekli birbirlerini yıpratmaya çalışmışlardır. Berlin Duvarı’nın yıkılışı komünizmin çöküşüne zemin hazırla-
mış, Sovyetler Birliği’nin dağılması ile de Soğuk Savaş bitmiştir.
Soğuk Savaş sonrasında ise Dünya politikasında yaşanan değişime paralel olarak küresel çapta
yaygınlık kazanan çok kültürlü ve çok uluslu sanayi düzeni, Batılı ülkelerin ekonomik ve siyasi üstün-
lüklerini de sarsmış, özellikle sermaye ve sanayi ürünlerinin dolaşımının yaygınlaşması, ulus devletlerin
sınırları içindeki kontrollerinin azalmasına yol açmıştır. Karşılıklı bağımlılığın artması, Batı dışı bölge
ve aktörlerin etkinlik kazanması anlamına gelmiş, Avrupa ve Kuzey Amerika hâlâ çok önemli merkezler
olmakla birlikte Çin, Hindistan ve Japonya ekseninde Asya ve Pasif k; Brezilya-Arjantin ekseninde Latin
Amerika yeni merkezler olarak önem kazanmıştır.

Görsel 3.15 Soğuk Savaş Dönemi ile ilgili bir illüstrasyon.

47