Page 21 - Biyoloji 10 | 3.Ünite

1 EKOSİSTEM EKOLOJİSİ EKOSİSTEM EKOLOJİSİ

BÖLÜM

Biyolojik Birikim

Ekosistemdeki canlı ve cansız bileşenler arasında sürekli bir döngü hâkimdir. İnsanlar tarafından
üretilen ve doğaya zarar veren maddeler ekosistemlere bırakılır. Zehir etkisi olan bu maddelerin bir
kısmı doğadaki mikroorganizmalar tarafından parçalanarak daha az zararlı hâle getirilirken diğer kısmı
parçalanamadığı için toprak ve su gibi ortamlarda birikir. Biriken zehirli maddeler, besinlerin yapısına
katılarak organizmalara geçip bir kısmı metabolik faaliyetlerle parçalanırken bir kısmı da dokularda
toplanır. Çeşitli zehirli maddelerin değişik trofik düzeylerde artarak birikip zararlı konsantrasyon düze-
yine ulaşmasına biyolojik birikim adı verilir. Besin zincirinin üst basamaklarındaki canlılar biyolojik
birikimden daha çok etkilenir. Biyolojik birikime neden olan maddelerin başında böcek ve ot öldürücüler
(pestisitler), bazı radyoaktif maddeler ve bazı ağır metaller (kurşun, cıva, bakır vb.) gelir.
Ekosisteme en çok zarar veren unsurların başında
pestisitler gelir. Zararlı organizmaların artışını engelle- Gümüşi martı 124 ppm
mek, kontrol altına almak ya da ortadan kaldırmak için
kullanılan maddeler ya da maddelerden oluşan karı-
şımlara pestisit denir. Pestisitler vücutta parçalanma-
dığı ve yağ dokuda depolandığı için besin zincirindeki
her bir düzeyden diğer düzeye geçerken pestisitlerin
konsantrasyonunda artış olur. Bu nedenle pestisitlerin 4,83 ppm
Alabalık
en yüksek konsantrasyonu baykuş ve atmaca gibi et-
çillerde görülür. Pestisitler yağmur suyu ve rüzgâr gibi
faktörlerle çevreye dağılır, birçoğu doğada uzun süre
bozulmadan kalır. Sebze, meyve, hayvansal besinler-
deki ilaç kalıntıları pestisitlere örnek verilebilir.
1,04 ppm
Çinko, bakır, nikel, civa, arsenik, kadmiyum, kur-
şun ve krom gibi toksik etki yaratabilecek ağır metal-
ler ekosistemde yüksek oranlara ulaştığında canlı sis- Gümüş balığı
temlerine zarar verir. Toprakta ve suda bulunan ağır
metaller, besin zincirine katılır ve çoğunlukla üst trofik
basamaklardaki canlılarda zararlı düzeye ulaşacak ka- 0,123 ppm
dar biyolojik birikim gösterir. Canlılar besin zincirinde
Zooplankton
oluşan zehirli madde birikiminden olumsuz etkilenir.
Klorlu hidrokarbonlardan PCB’ler (poliklorlu bifeniller)
endüstriyel atıklardandır. Araştırmalar, bu bileşiklerin 0,025 ppm
insanın ve birçok hayvan türünün endokrin sisteminin
Fitoplankton
bozulmasında etkili olduğunu göstermiştir. Gümüşi
martı yumurtalarındaki PCB konsantrasyonu, besin ağı
tabanındaki fitoplanktonların PCB konsantrasyonunun Görsel 3.23: Biyolojik birikim (ppm: milyonda bir parçacık)
yaklaşık 5000 katı olduğu tespit edilmiştir (Görsel 3.23).

ARAŞTIRMA Biyolojik birikimin insan sağlığı ve diğer canlılar üzerindeki olumsuz etkilerinin

neler olduğunu araştırıp sınıfta tartışınız.
Ekler bölümünde verilen öğrenci öz ve akran değerlendirme formlarını doldurunuz.
Araştırma raporu değerlendirme formunu dikkate alınız.

BİYOLOJİ 10
155