Page 8 - Biyoloji 10 | 3.Ünite

1 EKOSİSTEM EKOLOJİSİ EKOSİSTEM EKOLOJİSİ

BÖLÜM

3.1.1 EKOSİSTEMİN CANLI VE CANSIZ BİLEŞENLERİ

Ekosistem, canlı (biyotik) ve cansız (abiyotik) fak-
törlerden oluşur. Ekosistemi kavrayabilmek için orga-
nizmaların dağılımının, tür çeşitliliğini etkileyen canlı ve
cansız faktörlerin bilinmesi gerekir. Ekosistemlerdeki
canlı faktörler üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılardır.
Toprak, mineraller, enerji kaynağı, sıcaklık, iklim ve su
ekosistemin cansız faktörleridir.
Bir göl ekosistemindeki (Görsel 3.4) canlı faktörlere
gölde yaşayan balık popülasyonları ve su kuşları; can-
sız faktörlere, göl suyunun sıcaklığı ve suyun mineral- Görsel 3.4: Göl ekosistemi
leri örnek verilebilir.

Ekosistemdeki Canlı Faktörler

Bir ekosistem içerisinde bulunan ve birbirlerini etkileyen canlı varlıkların tümüne canlı faktör de-
nir. Ekosistemin canlı faktörleri üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar olarak üç grupta incelenir.
İnorganik maddelerden organik madde sentezi yapabilen canlılara üreticiler (ototrof canlılar) denir.
Üreticiler, fotosentez veya kemosentez olaylarını gerçekleştirerek kendi besinlerini yapmaları yanında
atmosferin karbondioksit ve oksijen dengesini de sağlarlar. Üreticiler; karasal ekosistemlerde yeşil bit-
kiler, sucul ekosistemlerde siyanobakteriler ve alglerdir. Yeşil bitkiler, bazı bakteri, arke ve protist türleri
üretici canlı örnekleridir.
Kendi besinini üretemeyen, besinlerini bulundukları ortamdan hazır alan canlılara tüketiciler (he-
terotrof canlılar) denir. Hayvanlar, mantarlar, bazı protistler ve bazı bakteriler heterotrof canlılardır. He-
terotrof canlılar, besinlerini alma şekline göre holozoik, simbiyotik ve ayrıştırıcı canlılar olarak üç gruba
ayrılır.

Ekosistemdeki Cansız Faktörler

Bir ekosistemde canlılar dışında kalan ve canlıların yeryüzündeki dağılımını, tür çeşitliliğini etkile-
yen faktörlere cansız faktörler denir. Cansız faktörler enerji kaynağı, sıcaklık, iklim, toprak, mineraller
ve su olarak altı grupta incelenir. Bazı cansız faktörler daha çok kara ekosistemlerinde tür çeşitliliğini
ve dağılımını belirler. Örneğin rüzgâr genellikle karada etkili olan iklimle ilgili cansız faktördür. Rüzgâr,
buharlaşma ile organizmanın su kaybı oranını artırdığı ve bitki tohumlarının yayılışında da etkili olduğu
için tür çeşitliliğini etkiler.
Enerji Kaynağı

Tüm organizmalar yaşamak için kullanılabilir bir enerji kaynağına ihtiyaç duyar. Ekosistemde ener-
jinin ana kaynağı çoğunlukla güneştir. Güneş ışığından gelen ve fotosentez işlemi sırasında klorofil
tarafından yakalanan güneş enerjisi, ekosistemlerin çalışmasına olumlu katkı yapar. Fotosentez ya-
pan üretici canlılar, ışık enerjisini kullanarak inorganik maddelerden organik bileşikler sentezler. Bitkiler
karbondioksit ve su gibi inorganik maddeleri kullanarak glikoz gibi organik bileşikleri sentezleyebilir.
Ekosistemdeki diğer canlıların büyük çoğunluğu, enerji kaynağı açısından bitkilerin sentezlediği organik
maddelere bağımlıdır.
BİYOLOJİ 10 142