Page 10 - Biyoloji 10 | 3.Ünite

1 EKOSİSTEM EKOLOJİSİ EKOSİSTEM EKOLOJİSİ

BÖLÜM

Bir bölgenin iklimi, o bölgede yaşayan canlı türlerini ve bu canlı türlerinin dağılımını doğrudan etki-
ler. Bol yağış alan ılıman bölgelerde bitki ve hayvan popülasyonları, tür sayısı ve çeşitliliği bakımından
zengindir. Çöl ikliminin görüldüğü bölgelerde ise popülasyonların tür sayısı ve çeşitliliği sınırlıdır. Canlılar
iklim özelliklerine karşı fizyolojik ve morfolojik adaptasyonlar geliştirir. Örneğin çölde yaşayan seguaro
kaktüslerinin (Carnegiea gigantea saguaro - Karneceya jiganteya seguaro) yaprakları su kaybını azalt-
mak için iğne şekline dönüşmüştür ve gövdelerinde su depolar (Görsel 3.6). Çöl tilkilerinin (Vulpes zerda
- Vulpez zerda) kulak kepçeleri, ısı kaybını artırarak vücut sıcaklığını dengelemek için oldukça geniş
yüzey alanına sahiptir (Görsel 3.7).

Görsel 3.6: Saguaro kaktüsü Görsel 3.7: Çöl tilkisi
Toprak ve Mineraller

Yeryüzünü kaplayan kayaçların rüzgâr, su ve sıcaklığın aşındırıcı etkisi ve ortamdaki canlıların
faaliyetleriyle toprak oluşur. Toprak canlılara yaşama ortamı ile inorganik besin sağlar. Bitkiler, gerekli
mineralleri suyla topraktan alır. Toprağın mineral zenginliği, gözenekli oluşu, su tutma kapasitesi ve ta-
necik büyüklüğü gibi özellikleri toprağın verimliliğini etkiler. Toprakta yaşayan ayrıştırıcı canlılar toprağı
zenginleştirir. Bu durum toprağa bağlı yaşayan bitki örtüsünü zenginleştirir. Toprağın yapısal değişik-
likleri ekosistemdeki bitki ve hayvan popülasyonlarının dağılışını etkilediği gibi çeşitliliğini de belirler.
Yağış miktarı ve coğrafi özellikler, ayrıştırıcıların faaliyetleri topraktaki mineral madde miktarını etkiler.
Toprağın mineral miktarı, pH değeri ve zemin yapısı bitkilerin dağılımında büyük rol oynar. Ayrıca can-
lılar metabolik faaliyetlerini devam ettirebilmek için minerallere ihtiyaç duyar. Azot ve fosfor azlığı kara
ekosistemlerinde üreticilerin dağılışını belirlediği gibi birçok sucul ekosistemde alglerin ve fotosente-
tik bakterilerin büyümesini sınırlar. Doğada bulunan azot ve fosfor bileşikleri gibi inorganik besinler;
fotosentetik bakterilerin, yosunların, bitkilerin dağılımı ve bolluğu üzerinde etkilidir. Canlıların yaşam
alanlarının asitlik ve bazlık derecesi kimyasal maddeler, tarım ilaçları, asit yağmurları ve gübreleme gibi
faaliyetlere bağlı olarak değişir. Ekosistemi oluşturan türler kendileri için ideal pH değerine sahip habi-
tatlarda yayılım gösterir. Bir türün bireylerinin doğal olarak yaşamını sürdürdüğü alana habitat denir.

Su

Su ekosistemdeki önemli bir cansız faktördür. Tüm canlılar metabolik faaliyetlerini gerçekleştirebil-
mek için suya gereksinim duyar. Karasal ekosistemlerde bitkiler, suyu terleme ile sıcaklığı ayarlamada,
fotosentezde ve mineralleri topraktan alabilmede kullanır. Bitkiler ekosistemdeki su miktarına göre bazı
adaptasyonlar geliştirir. Bitkilerin yaprakları ve diğer kısımlarında kutikula gibi mumsu katmanların bu-
lunması su kaybını azaltmaya yöneliktir. Bitkiler geniş kök sistemleri ile ihtiyaç duydukları suyu toprak-
tan karşılar.

BİYOLOJİ 10 144