Page 18 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

İNSAN FİZYOLOJİSİ
2. Orta beyin: Ön beyin ile arka beyin arasında sinirsel köprü görevi görür. Ara beyin
ile beyincik arasında bulunur. Görme ve işitme reflekslerinin merkezidir. Gözbebeği Önemli !
refleksi, kas tonusu, vücut duruşunun ayarlanması orta beyinde denetlenir.
3. Arka beyin: Pons, beyincik ve omurilik soğanı olmak üzere üç bölümden oluşur Kas tonusu; dinlenme
(Görsel 1.1.17). hâlinde çizgili kasların ha-
Pons, beyinciğin iki yarım küresi arasında bağlantı sağlayan sinir demetidir. Omuri- fif kasılı olması.
lik soğanındaki solunum merkezini denetler. Bilinçaltı faaliyetlerini düzenler. Omurilik
Beyincik soğanıyla birlikte yutma, kusma, sindirim etkinliklerini de-
netler.
Beyincik, istemli kas hareketlerini ve dengeyi kontrol eder. İki yarım küre-
den oluşur. Uç beyinde olduğu gibi dışta boz madde, içte ak madde yer alır. Kol
ve bacak kaslarının birbiriyle uyumlu hareket etmesini ve dengeyi sağlar. Omu-
rilik soğanın üst kısmında bulunur. Kulaktaki yarım daire kanallarıyla ve gözle
koordineli çalışarak vücut dengesini ayarlar. Örneğin karanlıkta atılan adımlar
Pons görülemediğinden denge rahatça ayarlanamaz. Çünkü görme merkezi karanlık-
Omurilik ta beyincikle koordineli çalışamaz. Beyincik zarar gördüğünde göz hareketleri
soğanı bozulur.
Görsel 1.1.17: Arka beyin bölümleri Omurilik soğanı, beyinciğin altında pons ile omurilik arasında bulunur.
Omurilik soğanında uç beyin ve beyinciğin aksine dışta ak madde içte boz madde yer alır. Beyinden çıkıp vü-
cuda giden sinirler omurilik soğanında çapraz yapar. Karaciğerde şeker miktarının düzenlenmesi, solunum,
dolaşım, boşaltım gibi sistemler bu bölümde kontrol edilir. Omurilik soğanı; hapşırma, öksürme, çiğneme,
yutma, kusma, kan damarlarının büzülmesi gibi reflekslerin de kontrol merkezidir. Omurilik soğanı yaşam-
sal olayları kontrol ettiğinden hayati öneme sahiptir. Bu nedenle omurilik soğanına hayat düğümü de denir.
Omurik soğanı zarar gören insan hayatını kaybeder.
Beyin ölümü; tüm beyin, beyincik ve hayati merkezlerin yer aldığı beyin sapı denilen bölgesinin fonksi-
yonlarının geri dönülmez şekilde kaybolduğu ve mutlak ölümle sonuçlanan bir süreçtir. Beyin ölümü ger-
çekleşen kişinin sadece kalbi atmaktadır. Diğer yaşamsal fonksiyonları tıbbi destek ve solunum cihazıyla
sağlanmaktadır. Bu hastaların kendiliğinden solunumları da olmadığı için yaşam destekleri kesilir kesilmez
kaybedilir.

Omurilik: Omurganın içinde bulunan omurilik sinirlerin geçiş bölgesidir. Dış ortamdan gelen uyartıları
beyne, beyinden gelen uyartıları da ilgili organlara iletir. Omurilik birçok refleksin de merkezidir. Beyinde
olduğu gibi meninges zarıyla kaplıdır. Omurlar, omuriliği basınca ve travmaya karşı korur.
Omuriliğin enine kesitinde beyin yarım kürelerinden farklı olarak dışta ak madde, içte boz madde bu-
lunur. Boz maddede ara nöron, motor nöronun hücre gövdeleri, duyu nöronunun akson uçları ve kan da-
marları bulunur. Ak maddede beyin ile omurilik arasında bilgiyi taşıyan duyu ve motor nöronların aksonları
bulunur. Boz madde ak maddenin içinde kelebek kanatları şeklinde yerleşmiştir. Boz maddenin kök (boynuz)
adı verilen ikisi önde ikisi arkada toplam dört çıkıntısı vardır. Duyu sinirleri, arka kökten (dorsal kök) omu-
riliğe giriş yaparken motor sinirler, ön kökten (ventral kök) çıkış yapar (Görsel 1.1.18). Ön kök ve arka kök
arasında yan çıkıntılar bulunur. Bu yan çıkıntılardan da otonom sinirler çıkar.
Duyu nöronları Arka kök Ara nöron Ak madde
giriş yapar.

Boz madde
Motor nöronları Ön kök
çıkış yapar.
Görsel 1.1.18: Omuriliğin enine kesiti
30