Page 19 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Uyarılara karşı istemsiz ve aniden oluşturulan tepkilere refleks denir. Refleksler çoğunlukla istemli kont-
rol edilemez. Örneğin nefes alma, kan damarlarının çapının ayarlanması, ter salgılanması gibi birçok ha-
yatsal faaliyet refleks hareketidir. Bazı refleksler doğuştan gelir. Diz kapağı refleksi, emme refleksi bunlara
örnektir. Bazı refleksler de öğrenilerek sonradan kazanılır. Limon görünce ağzın sulanması kazanılmış ref-
lekse örnektir.
Omurilikte refleks oluşurken impulsun izlediği yola refleks yayı denir (Tablo 1.1.3). Refleks yayında
impulslar, omurilikte değerlendirildikten sonra beyne de iletilir. Refleks yayında duyu nöronu, ara nöron ve
motor nöron olmak üzere genellikle üç nöron görev alır.
Reflekslerin hayatta kalma, kaçma, korunma gibi insan yaşamında önemli yeri vardır. Yaşam sırasında
meydana gelen değişikliklere hızlı yanıt verme ve organların çalışmasının kontrolü nörolojik sağlığın da bir
göstergesidir.

Tablo 1.1.3: Refleks Yayı
Efektör
Reseptör Duyu nöronu Arka kök Ara nöron Ön kök Motor nöron (tepki organı)

Ayağa iğne battığında derideki duyu reseptörleriyle alınan uyarı, duyu nöronu tarafından impuls şeklin-
de omuriliğe iletilir. Ara nöron, gelen impulsu değerlendirerek motor nörona aktarır. Motor nöron, bacak
kasını harekete geçirir ve ayak hızla çekilir. İğnenin batmasıyla acı hissedilmesi beynin kontrolünde gerçek-
leşir. En basit refleks yayı olarak kabul edilen diz kapağı refleks yayında duyu nöron ve motor nöron görev
alır. Ancak uyluk kemiğinin önüne yerleşmiş ve dizin açılmasını sağlayan kastan çıkan duyu nöron, ara
nöronla omurilikte bağlantı yapar. Diz kapağı refleksinde meydana gelen olaylar şu sıralamayla gerçekleşir
(Görsel 1.1.19):

4. İmpus omurilikteki 5. Motor nöron, sinyalleri
duyu nöronundan ön bacak kasına ileterek 6. Kasılma sonucu
motor nörona iletilir. kasılmayı sağlar.
alt bacak ileri fırlar.

3. Duyu nöronu bilgiyi 3
omurilikteki nöronlara
iletir. 7. Omuriliğe bilgiyi
4 7 getiren duyu nöronu,
2 5 burada başka ara
2. Duyu reseptörleri, ön nöronla sinaps yapar.
bacak kasında meydana
gelen ani gerilmeyi algılar. 8. Ara nöronlar, bazı
1 8 motor nöronları baskılar
1. Diz kapağı refleksi, ön ve bükücü kasların
bacak kasına bağlı tendon kasılmasını önler.
üzerine vurularak başlatılır. 9

9. Kasılmanın önlenmesiyle
ön bacak kasının kasılmasını
önleyen direnç ortadan kalkar.

6

Görsel 1.1.19: Diz kapağı refleks yayı
31