Page 26 - Biyoloji 12 | 2.Ünite

2.3. KEMOSENTEZ

EK BİLGİ
Madde döngüsünde görev alan 2.3.1. KEMOSENTEZ VE
kemosentetik canlılar, genellikle
toprağın birkaç cm altında yaşar. KEMOSENTEZİN CANLILAR İÇİN ÖNEMİ
Bu nedenle kimyasal gübrelerin
aşırı kullanımı, anız yakma gibi Ototrof olarak beslenen canlılar, inorganik maddelerden organik mad-
olaylar bu canlılara zarar verdiği
için madde döngüleri bozulmakta de sentezlerken kullandıkları enerji çeşidine göre iki grupta incelenir.
ve tarımsal ürün miktarı azalmak- Bunlardan fotosentetik ototroflar, gerekli enerjiyi ışıktan sağlar. Ke-
tadır. mosentetik ototroflar ise inorganik maddeleri oksitleyerek açığa çıkan
enerjiyi kullanarak organik madde sentezler. Bir atom ya da molekül-
den elektron ayrılmasını sağlayan kimyasal tepkimelere oksidasyon
denir. Bazı prokaryot canlılar tarafından inorganik madddelerin oksi-
dasyonu sonucu açığa çıkan kimyasal enerji ile inorganik maddeler-
den organik madde sentezine kemosentez denir.

(oksidasyon)
İnorganik madde + O Yeni İnorganik madde + Enerji
2

CO + H O Besin + O
2 2 2
Kemosentezde hidrojen sülfür (H S), hidrojen (H ), amonyak (NH ),
2 2 3
-
2+
nitrit (NO ), demir (Fe ) ve kükürt (S) gibi inorganik madde çeşitleri
2
oksitlenir. Oksidasyon sonucu elde edilen enerji ile ATP sentezlenir.
ATP’ler CO ve H O’yu birleştirmede kullanılır. Böylece besin ve O
2 2 2
üretilir. Azot, hidrojen, kükürt, demir bakterileri ve arkelerin çoğu be-
sinlerini kemosentezle üretir. Besinlerini kemosentezle üreten bu can-
lılara kemoototrof denir. Kemoototrof canlılar, klorofil pigmenti bulun-
durmadıkları için besin sentezi sırasında ışık enerjisi kullanmaz. Bu
canlılar fotoototroflardan farklı olarak hem gündüz hem de gece besin
üretebilir.

2.3.2. KEMOSENTEZİN MADDE

DÖNGÜLERİNE KATKISI VE ENDÜSTRİYEL

ALANLARDA KULLANIMI

Kemosentez yapabilen bakterilerden özellikle nitrit ve nitrat bakterile-
ri, doğadaki azot döngüsünün gerçekleşmesinde önemli role sahiptir.
Atmosferde yüksek oranda azot gazı bulunmasına rağmen fotosen-
-
tetik bitkiler, azotu ancak nitrat (NO ) ya da amonyum (NH ) iyonları
+
3 4
şeklinde topraktan alabilir. Bu açıdan atmosferdeki azotun bitkiler ta-
rafından kullanılabilmesi için çeşitli şekillerde toprağa azot tuzu olarak
bağlanması gerekir. Atmosfer azotu, bazı bakteriler ve arkeler tara-
fından fikse edilir (tutulur). Ölü bitki ve hayvanların yapısındaki azot-
lu bileşikler (amino asitler, nükleik asitler vb.) ayrıştırıcı organizmalar
tarafından NH ’e dönüştürülür. NH ’ün yapısındaki azot, tıpkı havanın
3 3
serbest azotu gibi bitkiler tarafından doğrudan kullanılarak besin zinci-
rine dâhil edilemez.

2. ÜNİTE 102